Ana Sözleşme Değişikliği Nedir? Nasıl Yapılır?

Türk Ticaret Kanunu kapsamında; anonim, limited, kolektif, komandit ve kooperatif şirketler ticari şirketler olarak tanımlanmaktadır. Ana sözleşme ise bu ticari şirketler için adeta bir anayasa niteliğinde kabul edilmektedir.

Ana Sözleşme Nedir?

Girişimin resmi yansıması olarak şirketlerin kuruluş süreçlerinde ortaklar arasında yazılı olarak düzenlenmekte ve imzalanmakta olan belge ana sözleşme olarak adlandırılmaktadır. Ortaklığın tüzel kişilik kazanabilmesi, gerekli izin ve tescil gibi işlemlerin gerçekleşebilmesi için gerekli olan ana sözleşme Ticaret Sicil Müdürlüğü tarafından tasdik edilmektedir. Kısacası, tüzel kişiliğe sahip bulunan tüm ortaklıklarda kuruluş esnasında ana sözleşme düzenlenmesi zorunluluğu bulunmaktadır.

Ana sözleşmede; ticari ünvanın, faaliyet konusunun, kurucu isimlerinin, kar dağıtım şeklinin, genel kurulun toplanma yönteminin ve şirketin temsilî bilgilerinin bulunması gerekmektedir. Bu açıdan ana sözleşme; ortaklığın hem iç hem dış ilişkilerini, pay sahiplerinin haklarını, yetkilerini ve yükümlülüklerini düzenleyen çok taraflı bir sözleşme olarak değerlendirilmektedir. Ortaklığın temel düzenini oluşturmakta olan ana sözleşme, ortaklığa aynı zamanda serbest düzenlenebilir bir alan da sağlamaktadır.

Ortaklığın tüzel niteliğe sahip bulunan organları, üçüncü kişiler ile olan ilişkiler ve ortaklığın sona ermesiyle tasfiyesine dair noktalar da kanun hükümleri çerçevesinde olmak kaydı ile ana sözleşmeyle düzenlenmektedir. Ana sözleşmelerin mutlaka yazılı ve imzalarının noter tarafından onaylı olması gerekmektedir. Noter onayı bulunmayan ana sözleşmelerin yasal olarak herhangi bir geçerliliği bulunmamaktadır.

Ana Sözleşme Değişikliği Nedir?

Şirketlerin için çok önemli olan ana sözleşmelere; yeni bir hükmün koyulması, mevcut bir hükmün kısmen ya da tamamen kaldırılması ya da ifadesinin veya içeriğinin değiştirilmesi ana sözleşme değişikliği olarak tanımlanmaktadır. Maddi hataların ya da imla yanlışlarının düzeltilmesi, ana sözleşme değişikliği kapsamında yer almamaktadır. Türk Ticaret Kanunu’nda ana sözleşme değişiklikleri genel değişiklikler ve özel değişiklikler (sermayenin artırımı ve sermayenin azaltımı) olmak üzere iki ana grup altında değerlendirilmektedir.

Ana Sözleşme Değişikliği Ne İşe Yarar?

Ana sözleşme değişiklikleri anonim şirketlerde ve limited şirketlerde belirli farklılıklar göstermekle birlikte temelde aynı paralelde ilerlemektedir. Ana sözleşme şirketlerin kuruluşundan sona ermesine kadar çok önemli bir belge olup şirket dahilinde yaşanması olası tüm sorunlar ve gerekli düzenlemeler ana sözleşme ile doğrudan ya da dolaylı olarak bir bağlantı içerisinde bulunmaktadır.

Zaman içerisinde şirketlerin bünyelerinde oluşan değişimlere ve gelişimlere ayak uydurulabilmesi için ana sözleşmelerin kanunun öngördüğü usule uyulması kaydı ile değiştirilmesi gerekmektedir. Ana sözleşmede yeni hükümler eklenmesi, var olan bir hükmün kısmen ya da tamamen çıkartılması, içeriğinin veya ifadesinin değiştirilmesi şeklinde yapılabilen ana sözleşme değişiklikleri sayesinde şirketlerin ticari faaliyetlerine sağlıklı bir şekilde devam edebilmektedirler.

 

Ana Sözleşme Değişikliği Nasıl Yapılır?

Ana sözleşme değişikliğinin yapılabilmesi için anonim ortaklıklarda öncelikle karar alınması ve bu karar doğrultusunda Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın iznine sunulacak değişiklik tasarısının hazırlanması gerekmektedir. Konu ile ilgili tebliğde, değişiklik metninin limited şirketler için ortaklar kurulu tarafından hazırlanacağından söz edilmekle birlikte; tasarı şirketin müdürleri tarafından hazırlanmaktadır. Ancak anonim şirketlerdekinin aksine limited şirketlerde değişiklik tasarısı ortaklar kurulu tarafından karara bağlanmasının ardından izin için Bakanlığa başvurulmaktadır.başvuru dilekçesine yönetim kurulunun / ortaklar kurulunun kararının bir örneğinin ve altı adet tadil tasarısının eklenmesi gerekmektedir. Ana sözleşme değişikliği yapmak isteyen şirketin faaliyet konusuna ya da ortaklarına göre mevzuat uyarınca başka bir mercinin de izni gerekiyorsa bunu ilişkin belgenin de başvuru belgesine eklenmekte ya da izin verilmeden önce Bakanlık tarafından ilgili kurumdan görüş alınmaktadır. Bakanlık izninin ardından gerekli işlemler yapılmakta ve ana sözleşme değişikliği Ticaret Sicili Müdürlüğü’ne tescil ve ilan ettirilmektedir.

 

Ana Sözleşme Değişiklikleri İçin İzlenmesi Gereken Usuller?

Ana sözleşme değişikliğinde istenilen evraklar şu şekildedir:

• Ticaret Sicil Müdürlüğü’ne hitaben yazılan bir dilekçe,
• Şirket sözleşmesinde yapılacak olan değişikliğin Bakanlık ya da diğer resmî kurumların iznine ya da uygun görüşüne tabi olduğu şirketler için söz konusu izin ya da uygun görüş yazısı,
• Ana sözleşme değişikliğine dair 2 adet noter onaylı Genel Kurul Toplantı Tutanağı örneği,
• Genel kurulda görüşülüp; yönetim kurulu, divan heyeti ve varsa bakanlık temsilcisi tarafından imzalanan 2 adet tadil metni (Tadil metninin Genel Kurul’dan önce Ticaret Sicili Müdürlüğü’nden kontrol ettirilmesi gerekmektedir)
• Eğer genel kurulun ana sözleşmede değişiklik yapılmasına ilişkin kararı, imtiyazlı pay sahiplerinin haklarını ihlal edici mahiyet taşıyorsa, genel kurulun kararının imtiyazlı pay sahipleri özel kurulu tarafından onaylandığına ilişkin kararın noter tarafından onaylanmış örneği,
• 2 adet Tadil Tasarısı ile ilgili ve noter tarafından onaylanmış Yönetim Kurulu Kararı
• Unvan değişikliğinin yapılacağı durumlarda 3 adet Yetki Kararı
• Unvan değişikliğinin yapılacağı durumlarda 2 adet yeni unvan altında herhangi bir Ticaret Sicili Müdürlüğü’nde düzenlenmiş imza beyannamesi,
• Amaç ve konu değişikliğinin yapılacağı durumlarda 2 adet Bakanlık Temsilcisi Görevlendirme Yazısı ve Raporu,
• 2 adet diğer genel kurul evrakları

Şirket ana sözleşmesinin değiştirilmesine ilişkin genel kurul kararının, şirket merkezinin bulunduğu müdürlüğe yönetim kurulu tarafından tescil ettirilmesi gerekmektedir. Bu karar; şirketin imtiyazlı pay sahiplerinin özel kurulunca onaylanmadığı ya da Kanun’un 454.maddesinin 5.fıkrası gereğince onaylanmış sayılmadığı takdirde; kayıtlı sermaye sistemini kabul eden şirketlerde de yönetim kurulunun sermaye artırımına ilişkin kararı imtiyazlı pay sahipleri tarafından onaylanmadığı takdirde tescil edilememektedir. İmtiyazlı pay sahipleri özel kurulunda; genel kurulun şirket ana sözleşmesinin değiştirilmesine ilişkin kararının, imtiyazlı pay sahiplerinin haklarını ihlal etme mahiyetinde olduğuna karar verilirse imtiyazlı pay sahipleri özel kurulu tarafından alınan gerekçeli kararın noter tasdikli örneğiyle olumsuz oy verenlerin listesinin ve ortak tebligat adreslerinin müdürlüğe verilmesi ile tescil edilebilmektedir.

Ana Sözleşme Değişikliği Anonim Şirketler İçin Nasıl Yapılır?

Kanunda ya da ana sözleşmede aksine hüküm bulunmadığı durumlarda, ana sözleşmeyi değiştirmeye yönelik kararlar şirket sermayesinin en az yarısının temsil edilmekte olduğu genel kurulda, toplantıda mevcut bulunan oyların çoğunluğu ile alınmaktadır. Yapılan ilk toplantıda öngörülen toplantı nisabının elde edilemediği durumlarda, en geç bir ay içerisinde ikinci toplantı yapılabilmektedir. İkinci toplantı için toplantı nisabı, şirket sermayesinin en az üçte birinin toplantıda temsil edilmesi şeklinde gerçekleşmektedir. Bu fıkrada öngörüldüğü üzere, nisapları düşüren ya da nispi çoğunluğu öngören esas sözleşme hükümleri geçersiz sayılmaktadır. Bilanço zararlarının kapatılması için yükümlülük ve ikincil yükümlülük koyan ve şirket merkezinin yurt dışına alınmasına dair esas sözleşme değişikliği kararları, sermayenin tümünü oluşturmakta olan payların sahiplerinin ya da temsilcilerinin oy birliği ile alınmaktadır.

Şirketin işletme konusunun tamamen değiştirildiği, imtiyazlı payların oluşturulduğu ve nama yazılı payların devrinin sınırlandırıldığı gibi esas sözleşme kararları sermayenin en az yüzde yetmiş beşini oluşturmakta olan payların sahiplerinin ya da temsilcilerinin olumlu oyları ile alınabilmektedir.

İkinci ve üçüncü fıkralarda öngörülmekte olan nisaplara ilk toplantıda ulaşılamadığı takdirde izleyen toplantılarda da aynı nisap aranmaktadır.

Pay senetleri menkul kıymet borsalarında işlem görmekte olan şirketlerde, sermayenin artırılmasına ve kayıtlı sermaye tavanının yükseltilmesine ilişkin ana sözleşme değişiklikleri ile birleşmeye, bölünmeye ve tür değiştirmeye ilişkin kararların alınabilmesi için yapılacak olan genel kurul toplantılarında aksine hüküm bulunmadığı takdirde 418. Maddede bulunan toplantı nisabı uygulanmaktadır.

İşletme konusunun tamamen değiştirilmesi ya da imtiyazlı pay oluşturulmasına dair genel kurul kararına olumsuz oy veren nama yazılı pay sahipleri, bu kararın Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde yayımlanmasından itibaren aylı aylık süre boyunca paylarını devredilebilirliği konusundaki kısıtlamalara bağlı olmamaktadırlar.

Ana Sözleşme Değişikliği Limited Şirketler İçin Nasıl Yapılır?

Limited şirketlerin esas sözleşme değişiklikleri Türk Ticaret Kanunu’nun 589. Ve devamı maddelerinde düzenlenmektedir. Limited şirketlerde şirketin ana sözleşmesinin değiştirilebilmesi için şirketin esas sermayesinin üçte ikisini temsil eden ortakların çoğunluğu şeklinde oy nisabı aranmaktadır ancak şirketin ana sözleşmesinde daha öncesinden bunun aksi bir çoğunluğun kabul edilmesi söz konusu olabilmektedir. Ayrıca kanunun konu itibari ile önemli bazı değişiklikler bakımından da karar nisabını artırdığı bilinmektedir. Bu kapsamda temsil edilmekte olan oyların en az üçte ikisinin ve bunun yanı sıra oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının saat çoğunluğu ile alınabilecek kararlar şu şekilde bulunmaktadır:

• Şirketin işletme konusunu değiştirmek,
• Oyda imtiyazlı olan esas sermaye paylarının öngörülmesi,
• Esas sermaye paylarının devrini sınırlandırmak, yasaklamak ya da kolaylaştırmak,
• Esas sermayeyi artırmak,
• Rüçhan hakkını sınırlandırmak ya da kaldırmak,
• Şirket merkezini değiştirmek,
• Müdürlerle ortakların, bağlılık yükümlerine ya da rekabet yasağına aykırı olan faaliyetlerde bulunmalarına genel kurul tarafından onay verilmesi,
• Herhangi bir ortağın haklı sebepler nedeni ile şirketten çıkarılabilmesi için mahkemeye başvurmak ya da bir ortağın şirket sözleşmesinde öngörülmüş olan bir sebepten dolayı şirketten çıkarılması,
• Şirketin feshedilmesi.

Ayrıca, Kanun’a eklenen bir madde dahilinde şirket ortaklarından birinin ortaklıktan çıkarılma şartlarına dair sözleşmede yapılacak olan değişikliklerin şirket sermayesini temsil etmekte olan tüm ortakların genel kurulda oy birliğine bağlanması koşulu bulunmaktadır.

Ana Sözleşme Değişikliğinde Dikkat Edilmesi Gerekenler?

Ana sözleşme değişikliklerinde Bakanlık tarafından verilen iznin süresi altı ay olup bu süre içerisinde ana sözleşme değişikliğinin gerçekleştirilmediği durumlarda yeniden izin alınması zorunluluğu doğmaktadır.

Hem anonim hem de limited şirketler için sermaye azaltımına ilişkin ana sözleşme değişikliklerinde; azaltımdan sonra şirketin alacaklılarının haklarını tamamen karşılayacak ölçüde aktifin mevcut olduğunun tespitine ilişkin, mahkeme tarafından atanana üç kişilik bir bilirkişi raporunun başvuru dilekçesine eklenmesi, Bakanlık tarafından verilecek iznin ön koşulları arasında yer almaktadır.

Ana sözleşme yapma yetkisi anonim şirketlerde münhasıran genel kurulun yetki alanı içerisinde bulunmaktadır. Bundan dolayı; esas sözleşmenin değiştirilmesi yetkisi genel kurulun dışında bir başka organa kesinlikle devredilememekte veya devredilmiş gibi bir sonuç doğurabilecek işlemlerde bulunulamamaktadır.

Esas sözleşmede; esas sözleşmenin tamamının veya bazı maddelerinin değiştirilmesi konusunda yasak koyan bir madde olduğu durumda artık ortada müktesep hak bulunmaktadır. Bu nedenle genel kurulun söz konusu maddeleri değiştirmesi söz konusu olamamaktadır.

Sermaye artırımı esas sözleşme değişikliğini zorunlu kılan işlemler arasında yer almaktadır. Sermayenin artırılması konusundaki kararı; esas sermaye sisteminin benimsenmiş olduğu anonim şirketlerde genel kurul, kayıtlı sermaye sisteminin benimsenmiş olduğu şirketlerde ise yönetim kurulu, Kanun’un 456/2. Maddesi uyarınca vermektedir.

Bir anonim şirketin şirket sermayesini azaltması ve azaltılan kısmın yerine geçecek şekilde bedelleri tamamen ödenecek olan yeni paylar çıkarmaması durumunda, genel kurulun, esas sözleşmenin gerektiği şekilde değiştirilmesini karara bağlaması koşulu aranmaktadır.

Ana sözleşme değişikliği konusunda yetkili organ olan genel kurulun, esas sözleşme değişikliğini yaparken müktesep ve özü itibari ile vazgeçilmez olan haklarla imtiyazlı pay sahiplerinin haklarını göz önünde bulundurması gerekmektedir. Aksi durumda kararın iptali durumu söz konusu olabilmektedir.