Değer Artışı Kazancı Nedir?

Bir varlığın değerinin, elde tutma süresi boyunca artması sonucu elde edilen kazanç, değer artışı kazancı olarak adlandırılır. Temel olarak değer artışı kazancı, varlığın satın alındığı fiyatla satıldığı fiyat arasındaki farktır. Bu kavram genellikle gayrimenkul, hisse senetleri ve emtia gibi yatırım araçlarında gözlemlenir.

Bir yatırımcı bir ev satın alır ve aldığı evi birkaç yıl sonra daha yüksek bir fiyata satarsa, aradaki fark değer artışı kazancının konusunu oluşturur. Aynı şekilde, yatırımcı hisse senedi satın alır ve fiyatları yükseldiğinde hisse senedini satarsa, aradaki fark da değer artışı kazancı olarak adlandırılır.

Değer artışı kazancı, yatırımcılar açısından son derece önemli bir getiri kaynağı olabilse ve yatırımın başarısını belirleyen bir unsur olarak kabul edilse de, değer artışının vergiye tabi olması mümkündür. Diğer bir deyişle, yatırımcılar değer artışı kazancı üzerinden vergilendirilebilir ve vergi mükellefiyetlerini yerine getirmelidir.

Bu nedenle, değer artışı kazancı elde edilmesi durumunda doğacak vergi yükü de mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Bazı durumlarda ve belirli koşulların sağlanması halinde, vergi avantajlarından yararlanma yoluyla vergi maliyeti yükü azaltılabilir. 

Değer Artış Kazancı Vergisi Nedir?

Değer artış kazancı vergisi, orijinal emtiaya eklenen mal ve hizmetlerin değeri üzerinden alınır. Ödenmesi gereken vergi miktarının belirlenmesi için mal ya da hizmetlerin değeri orijinal malın değerine eklenir. Değer artış kazancı vergisinin amacı, devlet gelirinin artırılmasıdır. Bu doğrultuda değer artış kazancı vergisi için malların satıldığı fiyatla malların maliyeti arasındaki farka uygulanan satış ya da tüketim vergisi şeklinde bir tanımlama yapmak mümkündür.

Değer artış kazancı vergisi günümüzde pek çok ülkede uygulanan bir vergi türüdür. Oranlar ülke özelinde değişebilmekle birlikte genellikle %0 ila %20 aralığındadır. Piyasaya eklenen mal ve hizmetlerin değeri üzerinden alınan değer artış kazancı vergisi, AB’de satılan çoğu mal ve hizmetten alınan zorunlu bir uygulama olma özelliğine sahiptir.

Değer artış kazancı vergisi, nihai ürünün üretimine giren girdilerin toplam değeri alınıp bu değere vergi oranının uygulanması yoluyla hesaplanır. Belirli bir fiyattan daha düşük fiyata satılan ürünler için vergi oranı genellikle daha düşük bir orandır. Belirli bir fiyattan daha yüksek fiyata satılan ürünler için ise daha yüksek bir oran olmak üzere girdilerin değerinin bir yüzdesi olabilir. 

Kimler Değer Artış Kazancı Vergisi Öder?

Gayrimenkul sahibi şirketler, yatırım fonları içinde sermaye varlıklarının satışından kar sağlayanlar, gayrimenkul yatırımcıları ve bireysel olarak gayrimenkul satışı yapanlar değer artış kazancı vergisi öder. Bu verginin hesaplanmasının ardından ortaya çıkan tutar, sahip olduğu gayrimenkulü 5 yıl olarak belirlenmiş yasal süre içinde satan bireyler tarafından ödenir. Değer artış kazancı, vergi dönemlerinde ilgili kurumlara beyanname aracılığıyla bildirilmektedir. Beyanname bağlı olunan vergi dairesine teslim edildikten sonra, T.C. Gelir İdaresi Başkanlığının kullanıma sunduğu uygulamadan süreç takibi yapılabilir. 

Vergi adaletini sağlama, kamu gelirlerini artırma ve sermaye piyasalarını düzenleme amacıyla alınan değer artış kazancı vergisinin tutarı yıldan yıla değişebilir. Bu nedenle hesaplama dikkatle yapılmalıdır. 2 taksit halinde ödenebilen verginin ilk taksit ödemesi Mart, ikinci taksit ödemesi Temmuz ayında yapılabilir. 

Diğer yandan, vergi dairelerinde doldurulan beyannamede bulunan tüm bilgilerin eksiksiz ve doğru olması önemlidir. Aksi takdirde, hatalı beyan yapılması nedeniyle cezai işlem uygulanması söz konusu olabilir. Benzer şekilde geç yapılan ya da hiç yapılmayan vergi beyanı için cezai işlem uygulanması söz konusu olabileceğinden, bu konuda dikkatli bir şekilde davranılması çok önemlidir.

Ayrıca verginin ödenmesi sırasında satış tarihine dikkat edilmelidir. Çünkü değer artış kazancı vergisi, varlığın satış tarihi dayanan bir vergi olma özelliğine sahiptir. Satış işlemi sırasında ya da sonrasında doğru bir şekilde ödeme yapılması için satış tarihine dikkat edilmesi önemlidir.

Değer Artış Kazancı Vergisi Nasıl Hesaplanır?

1961 tarihli Gelir Vergisi Kanunu hükümlerine göre, mülk ve varlıkların değerindeki artış üzerinden değer artışı kazancı vergisi alınır. Bu kapsamda, varlıkların değeri bir önceki mali yıldaki değeriyle karşılaştırılarak fark üzerinden geçerli oranda vergilendirme söz konusu olur.

Mülk satın alımının, değer artış vergisi ve arazi devir vergisi olmak üzere iki tür vergi ile sonuçlanması mümkündür. Mülk devri üzerinden arazi devir vergisi alınabilir. Mülkün satın alma ve satış zamanı arasında piyasa değerinde meydana gelen artıştan değer artış vergisi alınabilir.

Değer artış vergisi hesaplanırken aşağıdakilerden düşük olanı baz alınır:

• Satın alım sırasında mülkün toplam piyasa değerinin %20’si
• Satış işlemi sırasında mülkün toplam piyasa değerinin %10’u

Mülk satın alımında değer artış vergisi hesaplanırken izlenmesi gereken adımlar şu şekildedir:

• Mülkün orijinal maliyeti hesaplanır.
• Satın alım sırasında mülkün piyasa değeri hesaplanır.
• Mülkün orijinal maliyetine satın alım sırasında mülkün piyasa değeri eklenir.
• Mülkün orijinal maliyetinden satış anında mülkün piyasa değeri çıkarılır.
• Gayrimenkulün piyasa değerindeki artış yüzdesine göre değer artış vergisi hesaplanır.