Dövizli Fatura Düzenlenirken Nelere Dikkat Edilmelidir?

Ekonominin gelişmesi ve iş hacminin büyümesiyle birlikte ülkemizde gerçekleştirilmekte olan yurt dışı ticaret hacmi de giderek genişlemektedir. Yurt dışına gerçekleştirilmekte olan ihracat işlemlerinde döviz cinsinden fatura düzenlenebildiği gibi, yurt içinde satılan ürünlerin ithal olması ve satıcıların olası kur dalgalanmalarından negatif bir şekilde etkilenmesinin önlenmesi amacıyla yurt içindeki satışlarda da dövizli fatura kesilmeye başlandığı açıkça görülmektedir.

Yurt içinde ve yurt dışında gerçekleşen ticari ilişkilerde döviz cinsinden fatura kesilmesi ile ilgili düzenlemeler Vergi Usul Kanunu’nda bulunmaktadır.

Vergi Usul Kanunu’nda Döviz Faturası

Vergi Usul Kanunu’nda yer alan tanıma göre; satılan mal ya da yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı tutarı göstermek üzere, malı satan ya da işi yapan tüccarın düzenleyerek müşteriye verdiği ticari belge fatura olarak adlandırılır. Vergi Usul Kanunu’nda bu tanımlamanın yanı sıra faturaların hangi dil ve para biriminde kesilmesi gerektiğine ilişkin hükümler de bulunur.

Vergi Usul Kanunu’nun 215. maddesinde kayıtlarda ve belgelerde Türk para biriminin kullanılacağı, ancak belgelerin Türk lirası karşılığının gösterilmesi şartıyla yabancı para birimine göre de düzenlenebileceği, yurt dışındaki müşteriler adına düzenlenen belgelerde ise Türk Lirası karşılığı gösterilme şartı aranmayacağı hususları hükme bağlanmıştır.

• Yurt içindeki müşteriler adına yabancı para biriminde düzenlenen faturalarda hem yabancı para birimi tutarı hem Türk para birimi tutarı bulunmalıdır.
• Yabancı para biriminde düzenlenen faturada, Türk para birimi tutarı karşılığının bulunmaması halinde usulsüzlük cezası kesilmesi söz konusudur.
• Yurt dışındaki müşteriler adına düzenlenen faturalarda ise Türk para birimi karşılığı gösterilme şartı yoktur.

Bu doğrultuda genel kural, kayıtlar ile belgelerin Türkçe ve Türk Lirası olarak düzenlenmesi şeklinde belirlenmiştir. Bununla birlikte, Türk Lirası karşılığının gösterilmesi şartıyla, faturanın döviz olarak kesilmesi mümkün olabilir. Yurt dışındaki müşterilere kesilen faturalarda ise Türk Lirası karşılığının gösterilmesi gerekliliği bulunmaz.

Faturalarda Döviz Kurunun Belirlenmesi

Dövizli fatura düzenlenirken dikkat edilmesi gerekenler yukarıda belirtildiği üzeredir. Bunun yanı sıra dikkat edilmesi gereken diğer bir konu, dövizin Türk Lirası karşılığının belirlenmesidir. Döviz faturalarında Türk Lirası karşılığının müşteri ve satıcı arasında belirlenmesi mümkündür. Ancak, taraflar arasında belirlenmiş bir Türk Lirası karşılığının olmadığı durumlarda Merkez Bankası tarafından açıklanmış döviz alış kuru geçerli olacaktır. Faturanın üzerinde yazılmış olan kurun dikkate alınmasıyla fatura tutarı belirlenir ve belirlenen tutar kayıtlara geçirilir.

Fatura tahsilatının sonradan gerçekleşmesi halinde, dönem sonlarında döviz cinsinden tutulmakta olan cari hesaplar mutlaka değerlendirilmelidir. Yasalar gereği, kur değerlemelerinde Maliye Bakanlığı’nın geçici vergi dönemleri ve hesap dönemi sonlarında açıkladığı döviz kurları esas alınmaktadır. Bu durumda, cari hesap alacaklarının yurt içi ya da yurt dışı müşteriden olması önem arz etmez. Ayrıca geçici vergi dönemlerinde ve hesap dönemi sonunda da mutlak kur değerlemesi yapılmalıdır.

Döviz Faturası Nasıl Kesilir?

Döviz faturası kesmek için izlemeniz gereken adımlar şu şekildedir.

Fatura açıklaması ve tutarı

Faturadaki ürün ve hizmetlerin açıklaması yabancı dilde yazılabilir, tutarlar TL olarak gösterilmelidir. Ürün ve hizmetlerin bedellerinin döviz olarak belirtilmesi mümkün olsa da, TL bedeli ve döviz kurunun mutlaka yazılması gerekir.

Döviz kuru

Ürün ve hizmetin Türk Lirası olarak bedeli, KDV tutarının Türk Lirası tutarını ve döviz kurunu da yazmak gerekir. Fatura detaylarının muhasebeleştirilmesi sırasında hem döviz hem TL karşılığıyla kaydedilmesi önemli bir unsurdur. Döviz kuru, Merkez Bankası’nın açıklamış olduğu döviz alış kuru olarak belirlenebilir ya da piyasa kurundan çok farklı olmamak kaydıyla müşteri ve satıcı arasında yapılmış olan sözleşmeye göre kullanılabilir.

Kur farkı

Oluşan farkın yasal olabilmesi amacıyla, karşı tarafa kur farkındaki tutar kadar fatura kesilmelidir. Kur farkı faturası düzeltme amacıyla hazırlanmakta olup karşılığında bir ödeme yapılması gerekmez. Olası vergi denetimleri için önlem niteliğinde olduğu ifade edilebilir.

Kur değerleme

Ay sonunda döviz bakiyelerinin yeni TL değerleri hesaplanarak eski değerle yeni değer arasındaki fark muhasebeleştirilir ve bu işlem kur değerleme olarak adlandırılır. Kur değerlemesi yapılırken Merkez Bankası tarafından yayımlanan kurlar kullanılır. Dövizli bakiyelerin Kurumlar Vergisi beyannamesinde raporlanması gerekmektedir. Dövizli bakiyeler bilanço ve gelir tablosu dipnotlarının yanı sıra Kurumlar Vergisi Beyannamesi ekindeki Yabancı Para Pozisyonuna İlişkin Bilgi Formu’nda da gösterilmektedir.

Kur Farkı Faturası Nasıl Kesilir?

Kur farkı faturası kesilirken dikkat edilmesi gerekenleri şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Kur farkı faturası Türk Lirası cinsinden düzenlenir.
• KDV hesaplaması kur farkına göre yapılarak yazılır.
• Açıklama kısmında “Kur farkı faturası” ibaresi bulunur.
• Karşı tarafın e-fatura mükellefi olduğu durumlarda kur farkı faturası e-fatura olarak düzenlenir.

Örneklendirmek gerekirse;

Fatura tutarı: 2000 TL
Fatura kesildiği gün kur 24,00 TL
Ödeme gününde kur 24.87 TL
Ödeme ise 24,87 TL üzerinden yapılmış olsun.

Faturaya göre tutar: 2000 x 24 = 48.000 TL
Ödenen tutar: 2000 x 24,87 = 49.740 TL

Kur farkı nedeniyle oluşan tutar 1.740 TL’dir. Bu durumda satıcının 1.740 TL değerinde kur farkı faturası kesmesi gerekir.

 

Dövizli Tutarlar Kayıtlarda Nasıl Gösterilir ve Nasıl Raporlanır?

Muhasebe sisteminde dövizli bakiyelerin hem dövizli tutarlarının hem TL tutarlarının gösterilmesi gerekir. Ay sonlarında, söz konusu dövizli bakiyelerin yeni TL değerleri bulunmalıdır. Eski TL değerleriyle yeni TL değerleri arasındaki farklar muhasebeleştirilmekte olup bu işlem kur değerleme olarak adlandırılır.

Kur değerlemesi, tüm dövizli bakiyeler için dönem sonlarında yapılmaktadır. Hangi döviz kurunun kullanılacağını Maliye Bakanlığı belirlemekle birlikte, bu kurlar Merkez Bankası tarafından yayınlanan kurlar olmaktadır.

Dövizli fatura ve dövizli tahsilatlar muhasebede hem TL hem dövizli olarak işlenmektedir. Firmalar dövizli raporlama yaptıklarında ise TL kayıtlar ortalama bir kurdan raporlama kuruna çevrilmektedir. Dövizli kayıtlar eğer raporlama döviz birimiyle aynıysa, bu çevrim yapılmamakta ve döviz karşılıkları kullanılmaktadır.

Dövizli bakiyeler, Kurumlar Vergisi Beyannamesi’nde ise ayrıca raporlanmaktadır. Bilanço ve Gelir tablosu dipnotlarında dövizli bakiyeler belirtildiği gibi Kurumlar Vergisi Beyannamesi ekinde bulunan “Yabancı Para Pozisyonuna İlişkin Bilgi Formu”nda da tüm dövizli bakiyelerin gösterilmesi zorunluluğu bulunur.

Kur Farkının KDV Genel Tebliğindeki Durumu

Bedelin döviz cinsinden ya da dövize endekslenerek ifade edildiği işlemlerde, bedel kısmen ya da tamamen vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu tarihten sonra ödenirse, satıcı lehine ortay çıkan kur farkları KDV matrahına dahil olur. Bu kapsamda, matraha dahil olacak kur farklarının hesaplanmasında, mal ve hizmet bedeline isabet eden kur farkları dikkate alınmakta, hesaplanan KDV’ye ilişkin ortaya çıkan kur farkları matraha dahil edilmemektedir.

Yurt içinde KDV uygulanarak teslim edilen mallara ilişkin olarak;

• KDV dahil toplam bedel dövize endeksli olarak belirlendiğinde, vergiyi doğuran olayın meydana geldiği tarihle ödeme tarihi arasında ortaya çıkan kur farkı bedeline iç yüzde oranı uygulanır.
• Dövize endeksli toplam bedele KDV dahil edilmediğinde, vergiyi doğuran olayla ödeme tarihi arasında ortaya çıkan kur farkları üzerinden, lehine kur farkı ortaya çıkan mükellef tarafından düzenlenecek faturada KDV hesaplanması ve kur farkının ortaya çıktığı dönemde her iki mükellef tarafından genel esaslar çerçevesinde işlem yapılması gerekliliği bulunur.