Ticari kazanç sahiplerinin, serbest meslek sahiplerinin ve kurumlar vergisi yükümlülerinin cari vergilendirme döneminin gelir ve kurumlar vergisine, üçer aylık kazançları üzerinden hesaplanan ve ödenen vergi uygulamasına geçici vergi denilir. Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi’nin yıl sonunu beklemeksizin, üç ayda bir elde edilen kazanca ilişkin verginin önceden tahsil edilmesi temeline dayandığından geçici vergi, peşin vergi olarak da adlandırılır. Diğer vergiler gibi geçici verginin de beyan edilmesi gerekmekte olup bu aşamada devreye geçici vergi beyannamesi girer.
İçindekiler
Geçici Vergiyi Kimler Öder?
- Basit usulde vergilendirilenler dışındaki ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbapları ile kurumsal vergisi mükellefleri geçici vergi öderler.
- Adi ortaklıklar, kollektif şirketler, adi komandit şirketler ortaklık olarak gelir ya da kurumlar vergisi mükellefi değildir. Bu nedenle geçici vergi mükellefi de olmazlar. Bunun yanı sıra adi ortaklıklar ve kollektif şirketlerde ortakların, komandit şirketlerdeyse komandit ortakların şirketten aldığı kazançlar şahsi ticari ya da mesleki kazanç değildir. Bu nedenle geçici verginin konusunu oluşturur.
- Türkiye’de işyeri ya da daimi temsilcisi olan dar mükellefiyete tabi kurumların bu faaliyetlerinden dolayı geçici vergi ödeme mecburiyetleri vardır.
- Yukarıda bahsi geçenlerden olmasına karşın gelir ya da kurumlar vergisinden muaf olanlar geçici vergi ödemezler.
- Senelere sari inşaat ve onarma işini ifa eden mükelleflerle noter olmayan yerlerde Adalet Bakanlığı’nca geçici yetkili noter yardımcısı olarak görevlendirilmiş olanlar, bu kazançlarından dolayı geçici vergi ödemezler. Bununla birlikte bahsi geçen mükellefler, senelere sari inşaat ve onarma ya da geçici yetkili noter yardımcılığı işlerinden elde etmiş oldukları kazançlar dışındaki ticari ya da mesleki kazançları için geçici vergi ödemek zorunluluğuna sahiptirler.
Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır?
Gelir Vergisi mükellefleri için gelir vergisi tarifesinin ilk diliminde %15, Kurumlar Vergisi mükellefleri için ise %22 olarak geçici vergi uygulanır.
Geçici vergi hesaplaması, ilgili hesap döneminin üçer aylık kazançlarına, gelir vergisi tarifesinin ilk dilimindeki oran olan %15 uygulanarak hesaplanır. Kurumlar vergisi ödeme yükümlülüğü olanlar içinse safi kurum kazancı üzeriden %22 olarak geçici vergi hesaplanır.
Hesaplanan geçici vergi üzerinden, eğer varsa aynı hesap dönemiyle ilgili olarak daha önce ödenmiş geçici vergi ve geçici vergiye tabi kazançlarla ilgili kesintiler yoluyla ödenmiş vergiler mahsup edilir. Mahsup işleminin ardından kalan miktar ödenecek Geçici Vergi olarak beyan edilir.
Yıl içinde bir önceki dönemde ödenmemiş olan geçici vergi, ödenme şartına bağlı olmaksızın bir sonraki dönem beyannamesinden mahsup edilebilir. Ödenmiş olma şartı yalnızca yıllık gelir vergisi beyannamesinden mahsup sırasında aranır. Yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir ya da kurumlar vergisinden ilgili hesap dönemine ilişkin geçici vergi dönemlerinde ödenmiş olan geçici vergi mahsup edilir.
Tahakkuk ettirilmesine karşın ödenmemiş geçici vergi, yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir ya da kurumlar vergisinden mahsup edilemez. Mahsup işleminin yapılabilmesi, tahakkuk ettirilmiş geçici verginin ödenmiş olması şartına bağlıdır.
Üçer aylık kazançlar üzerinden tahakkuk ettirilmiş olmakla birlikte ödenmediğinden yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup imkanı olmayan geçici vergi tutanakları terkin edilebilmektedir. Terkin edilen geçici vergi tutarına, vade tarihinden terkin edilmesi gereken tarihe kadar olan süre için gecikme zammı uygulanır.
Geçici Vergi Eksik Beyanda Bulunulursa Ne Olur?
Geçmiş zamanlara ait olan geçici verginin %10’u aşan miktarda eksik beyan edilmesi halinde, eksik bildirilmiş olan tutar için yapılacak res’en ya da ikmalen tarhiyata vergi ziyaı cezası ile gecikme faizi uygulanacaktır.
Geçici vergi ;
- 1.dönem (Ocak, Şubat, Mart) 17 Mayıs akşamına kadar,
- 2.dönem (Nisan, Mayıs, Haziran) 17 Ağustos akşamına kadar,
- 3.dönem (Temmuz, Ağustos, Eylül) 17 Kasım akşamına kadar,
- 4.dönem (Ekim, Kasım Aralık) 17 Şubat akşamına kadar beyan edilir ve ödenir.
Mükellefler, geçici vergiye tabi olan kazançları tespit edilirken Gelir ya da Kurumlar Vergisi beyannamesinde dikkate alınabilecek tüm indirimlerden ve istisnalardan yararlanabilirler. Gelirin elde edildiği yılda ödenmiş olduğu tesvik edilirse Bağ-Kur primleri, kazançla sınırlı olma kaydıyla indirilebilir. Dönem sonunda yıllık beyannamede beyan edilen kazanç olmadığı ya da yetersiz olduğu takdirde Geçici Vergi dönemlerinde indirilen ödenmiş Bağ-Kur giriş keseneği ile primleri tutarının yıllık beyannameye göre faydalanılması mümkün olan kısmının Gelir Vergisi mükelleflerince beyan edilen gelirden indirilmesi mümkün olmakla birlikte kalan kısmı indirim konusu olamaz. Bağ-Kur primleri beyanname üzerinde “Diğer İndirimler” sütununda yer alır.
Yeni işe başlayan mükellefler, faaliyete başladıkları tarihin içinde olduğu Gelir Vergisi döneminden itibaren geçici vergi ödemekle yükümlüdür. İşin bırakılması halinde işin bırakıldığı tarihi içeren dönemden sonraki dönemler için Gelir Vergisi beyannamesi verilmez. Ticaret siciline tescil edilerek tasfiyeye girilen kurumlar ise tasfiyeye girdikleri tarihi içeren geçici vergi dönem kazançları üzerinden geçici vergi ödemekte olup bu dönemi izleyen tasfiye dönemlerinde geçici vergi beyannamesi vermemektedirler.
Geçici vergi matrahı hesaplanırken, Gelir/Kurumlar Vergisi matrahının tespit edilmesi sırasında indirimi mümkün olan geçmiş yıl zararları dikkate alınmaktadır.