Gelir tablosu, başta ticaretle ilgilenen firmalar olmak üzere her kurum ve işletme açısından kritik öneme sahiptir. Çünkü kısa ve uzun vadeli tüm finansal planlamalar için yol haritası görevini üstlenir. Kurum ve işletmelerin büyüme ve gelişme sürecine katkıda bulunan gelir tablosunun hazırlanması son derece önemlidir.

Şirket, işletme ya da kurumların belirli bir zaman dilimi içerisinde kazandığı tüm gelirler ve aynı dönemde ödediği tüm maliyet ve diğer gider kalemlerini bir arada gösteren, tüm bu işlemler sonucunda işletmenin elde ettiği net kârı ya da uğradığı zararı ortaya koyan tabloya gelir tablosu adı verilir.

Gelir tablosu, finansal tablolar uyarında tek nizam formlar şeklinde hazırlanır. Gelir tablolarını anlamlı bir birlik oluşturacak ve kolay karşılaştırılabilen bir düzende hazırlanması, işletmeler açısından bir zorunluluk olarak kabul edilir. Gelir tablolarının hesap tipi ya da rapor tipi olarak hazırlanması mümkün olsa da, her iki tür de finansal analize uygun olmalıdır.

Gelir tablosu hesapları yapılırken kolaylık sağlamak için devamlılık arz eden ve arz etmeyen gelirler ve giderler, normal gelirler ve kârlar, olağan zararlar ve giderler, normal dışı giderler ve kârlar ile normal dışı giderler ve zararlar ayrı ayrı gruplanıp yazılır. Maliyet giderleri ayrıca gruplanırken ederi olmayan kalemler gelir tablosuna işlenmez.

Gelir tablosunun incelenmesiyle herhangi bir tüzel kişiliğin tabloya konu olan dönemde gerçekleştirdiği faaliyetlerle ilgili detayların, nerede kâr veya nerede zarar ettiğinin saptanması mümkündür. Bu incelemeler sonucunda tüzel kişiliğin hizmet verdiği sektörde kârlılık elde edip edemediği, yüklendiği borç miktarı ve varsa önceki dönemlerden kalma yükümlülükleri açıkça görülebilir.

Gelir tablosu en basit şekliyle şirketlerin belirlenen zaman dilimi içerisinde yaptığı gelir ve giderlerin hesabını ortaya koyan tablo olarak tanımlanabilir. Gelir tablosu sayesinde şirketlerin sınırlandırılmış zamanda kazandığı para, ödediği giderler, net kâr ve zarar tutarları hesaplanabilir.

Gelir tablosunun en önemli özelliklerinden biri, belirli bir dönemi kapsamasıdır. Olağan ve olağan dışı giderlere yer verilen gelir tablosunda, olağan ve olağan dışı giderler ayrı kalemler olarak bildirilmektedir. Rapor tipi ya da hesap tipi olmak üzere iki farklı şekilde hazırlanabilen gelir tablosu faaliyet detaylarını içerir.

Gelir Tablosu Nasıl Hazırlanır?

Gelir tablosu düzenlenirken mali tablo ilkeleri esas alınmaktadır. Bu kapsamda esas faaliyetlerden sağlanan gelirle süreklilik gösteren diğer olağan faaliyetlerden sağlanan gelirler ve süreklilik göstermeyen olağan dışı gelirler ayrı ayrı gösterilmektedir.

Gelir tablosu düzenlenirken göz önünde bulundurulan ilkelerin temel amacı; satışların, gelirlerin, satışlar maliyetinin, giderlerin, kâr ve zararlara ait hesaplar ile belirli dönemlere ait işletme faaliyeti sonuçlarının sınıflandırılmış ve gerçeğe uygun olarak gösterilmesidir.

Gelir tablosu, yer alacak kalemlerin tek tek ve açıkça belirtildiği bir mali durum tablosu olma özelliğine sahiptir. Şirketlerin finansal reçetesi olarak kabul edilen gelir tablosu hazırlanırken belli başlı ilkelere bağlı kalmak, tablonun amacında ve işlevinde sapmaları önleyebilir.

Gelir tablosu düzenlenirken henüz yapılmamış satışlar, elde edilmemiş kâr ve gelirler gerçekleşmiş gibi yazılmamalıdır. Yapılan satış, gelir ve kâr miktarları olduğundan daha az ya da çok gösterilmemelidir.

Belirlenen dönemin ya da dönemlerin gerçekçi faaliyet sonuçlarını görebilmek için belirlenen dönem ya da dönemlerin başlangıcında ve sonunda hesap kesimi yapılmalıdır. Belirlenen zaman diliminde yapılan satışlar ve gelir kalemleri ile söz konusu satışların maliyet giderlerini birbirine karıştırmamak önemlidir. Maliyetler ve giderler, seçilen dönemin başlangıcında ve sonunda gerçekçi bir şekilde gösterilmelidir. Giderlerin gerçekçi sonusu için alacak, borç ve stoklarda hesap kesiminin doğruluğundan emin olunmalıdır.

Maddi olan ya da olmayan varlıklarla tükenebilecek varlıklara uygun bir tükenme payı ve/veya amortisman ayrılması gerekir. Maliyet kalemlerinin ise uzun dönem kullanılabilecek varlıklar (duran varlıklar), bakım, onarım ve benzeri kümeler arasında mutabık olarak dağıtılması önemlidir.

Olağan dışı nitelikte olan, gelip geçici kâr ve zararlar ise oluştuğu zaman diliminde tahakkuk ettirilmelidir. Olağan dışı kâr ya da zararın faaliyet neticesinden ayrı bir şekilde gösterilmesi gerekir. Kâr ve zararların tamamı, önceki dönemlerin finansal tablolarında değişiklik yapmaya gidilecek kadar büyük olmadığında ise bu kalemlerin belirlenen dönemin tablosunda yer alması gerekir. İşletme kârının isteğe bağlı olarak azaltılması ya da herhangi bir dönemin kârının diğer bir döneme aktarılması için karşılıklar kullanılmamalıdır.

Belirlenen dönemin sonuçlarının saptanmasıyla ilgili yapılan değerlendirme esasları ya da maliyet metotlarında değişikliğe gidildiyse, bu değişiklik aksiyonları açık bir şekilde belirtilmek zorundadır. Bilanço hazırlanırken sonucu belirsiz durumların gelecek dönemde ortaya çıkıp çıkmamasına bağlı olarak değişebilecek unsurlara ilişkin öngörülebilir tahminler gelir tablosuna yansıtılmalıdır. Diğer yandan bu tahminlerle ilgili herhangi bir tahakkuk işlemki yapılması gerekmez, sadece dipnot olarak belirtmek yeterlidir.

Ayrıntılı Gelir Tablosu Örneği

Aşağıdaki örnekle gelir tablosu hazırlarken belirtilmesi gereken detaylar yer almaktadır.

GELİR TABLOSU

A-BRÜT SATIŞLAR

1-Yurt içi Satışlar

2-Yurt dışı Satışlar

3-Diğer Gelirler

B-SATIŞ İNDİRİMLERİ(-)

1-Satıştan İadeler(-)

2-Satış İskontoları(-)

3-Diğer İndirimler(-)

C-NET SATIŞLAR

D-SATIŞLARIN MALİYETİ(-)

1-Satılan Mamuller Maliyeti(-)

2-Satılan Ticari Mallar Maliyeti(-)

3-Satılan Hizmet Maliyeti(-)

4-Diğer Satışların Maliyeti(-)

BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI

E-FAALİYET GİDERLERİ(-)

1-Araştırma ve Geliştirme Giderleri(-)

2-Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri(-)

3-Genel Yönetim Giderleri(-)

FAALİYET KÂRI VEYA ZARARI

F-DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR

1-İştiraklerdan Temettü Gelirleri

2-Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri

3-Faiz Gelirleri

4-Komisyon Gelirleri

5-Konusu Kalmayan Karşılıklar

6-Menkul Kıymet Satış Kârı

7-Kambiyo Kârları

8-Reeskont Faiz Gelirleri

9-Diğer Olağan Gelir ve Kârlar

G-DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR(-)

1-Komisyon Giderleri(-)

2-Karşılık Giderleri(-)

3-Menkul Kıymet Satış Zararı(-)

4-Kambiyo Zararları(-)

5-Reeskont Faiz Giderleri(-)

6-Diğer Olağan Gider ve Zararlar(-)

H-FİNANSMAN GİDERLERİ(-)

1-Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri(-)

2-Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri(-)

OLAĞAN KÂR VEYA ZARAR

I-OLAĞAN DIŞI GELİR VE KÂRLAR

1-Önceki Dönem Gelir ve Kârları

2-Diğer Olağan Dışı Gelir ve Kârlar

J-OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR(-)

1-Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları(-)

2-Önceki Dönem Gider ve Zararları(-)

3-Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar(-)

DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI

K-DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI(-)

DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI

Gelir Gider Hesaplama Örneği

Bir işletmenin bir aylık gelir gider hesaplama örneğini aşağıda inceleyebilirsiniz:

– Gelir Kalemleri

– Ürün Satış Gelirleri: 100.000 TL

– Hizmet Gelirleri: 30.000 TL

– Diğer Gelirler: 10.000 TL

Toplam Gelirler: 140.000 TL

– Gider Kalemleri

– Satışların Maliyeti: 50.000 TL

– Kira Giderleri: 10.000 TL

– Maaş ve Ücretler: 25.000 TL

– Elektrik ve Su Giderleri: 5.000 TL

– Pazarlama ve Reklam Giderleri: 10.000 TL

– Vergi ve Yasal Yükümlülükler: 8.000 TL

Toplam Giderler: 108.000 TL

Gelir Gider Hesaplama

– Net Kâr/Zarar:

– Toplam Gelirler – Toplam Giderler

140.000 TL – 108.000 TL= 32.000 TL (Net Kâr)