Gider Pusulası Nedir? Hangi Durumlarda ve Nasıl Düzenlenir?

Vergi mükellefi olmayan kişilerden satın alınan malların ya da hizmetlerin vergilendirilebilmesi için ya da satılan malların iade alınması esnasında düzenlenen bir belge olan gider pusuları aynı zamanda fatura hükmünde olma özelliğine sahiptir. Vergi sisteminde önemli bir ihtiyacın giderilmesini sağlayan gider pusulası, özellikleri ve işlevi bakımından bazı farklılıklar gösterir.

Gider Pusulası Nasıl Düzenlenir?

Gider pusulası düzenlendiği durumlarda üzerinde; söz konusu işin içeriği, adedi, türü, fiyatı, tutarı, toplamı, tevkif edilmekte olan vergi oranı, vergi net tutarı, malı satanın ve satın alanın veya işi yapanın ve yaptıranın adları soyadları (eğer tüzel kişi ise unvanları), adresleri, eğer varsa vergi dairesi ve numarası, gider pusulasının düzenlenme tarihi, seri ve müteselsil numarası gibi bilgilerin yer alması gerekir.

Gider pusulası mutlaka 2 nüsha olarak düzenlenmelidir. Düzenlenen nüshalardan biri malı satın alan ya da işi yaptıran diğeri malı satan ya da işi yapan tarafta kalmalıdır. Gider pusuları en az 2 nüsha olarak düzenlenmediği takdirde geçersiz sayılır. Bunun yanı sıra gider pusulasını düzenleyen taraf, düzenlediği pusulayı malı satan ya da işi yapan tarafa imzalatma durumundadır. Bu imzanın eksik olması durumunda gider pusulası geçersiz kabul edilir.

Maliye Bakanlığı, kendisine tanınmış olan yetkiye istinaden 225 Sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile gider pusulasının şekline ve usulüne ilişkin olarak düzenlemeler yapmış bulunmaktadır. Bu bağlamda gider pusulası düzenlenirken göz önünde bulundurulması gereken bazı noktalar bulunmaktadır.

Gider Pusulası Hangi Durumlarda Düzenlenir?

Fatura almak ya da vermek zorunluluğu bulunan vergi mükellefleri;

• Vergi mükellefi olmayan kişilerden ya da vergiden muaf esnaftan mal ya da hizmet aldıklarında,
• Basit usulde vergilendirilmekte olan mükelleflerden sabit kıymet aldıklarında,
• Geçici olarak serbest meslek faaliyetinde bulunanlara ödeme yaptıklarında,
• Gelir Vergisi Kanunu’un 18.maddesi kapsamında düzenlenmiş olan istisnadan faydalanan kişilerden eser aldıklarında gider pusulası düzenlemek zorundadırlar. 

Kullanılacak olan gider pusulaları, mükellefler tarafından anlaşmalı matbaalara bastırıldıktan sonra Noter tarafından tasdik ettirilmelidir. Düzenlenen gider pusulasının ilk nüshası malı satana ya da işi yapana verilirken ikinci nüsha düzenleyen tarafından saklanmalıdır. 

Maliye Bakanlığı yayımlamış olduğu tebliğler ile gider pusulasının kapsamını son derece genişletmiş olup uygulanabilir durumları da verdiği çok sayıda özelge ile açıklığa kavuşturmuş bulunmaktadır. Bu bağlamda gider pusulasının yalnızca vergiden muaf esnaflarla yapılan ticari işlemlerde değil aynı zamanda nihai tüketicilerden alınan mal ve hizmetler, iadeler, telif ödemeleri gibi birçok işlem için de kullanılması söz konusudur.

Gider Pusulası Stopaj Oranları

Stopaj mal ya da hizmet alımı gibi nedenlerle yapılan ödemelerde, alacaklı olan kişi adına vergi kesintisi yapılması ve yapılan kesintinin vergi dairesine yatırılmasıdır. Adına stopaj kesintisi yapılan kişinin daha sonra beyanname vermesi durumunda kesilen stopaj beyanname üzerinde hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilebilir.

Gelir Vergisi Kanunu 94.maddesine göre, vergiden muaf olan esnaftan yapılan mal ve hizmet alımları karşılığında yapılan ödemelerden stopaj yapılması zorunluluğu vardır. Bununla birlikte stopaj oranlarının değişiklik gösterdiği bilinmektedir.

Uygulanan stopaj oranları;

• Havlu, çorap, dokuma mamulleri, dantel, çarşaf, halı, kilim, örgü, her nevi nakış işleri, hasır, süpürge, fırça, her nevi turistik eşya, sepet, paspas, yapma çiçek ve benzeri emtia bedelleri ya da bu emtianın imalinde ödenmiş olan hizmet bedelleri üzerinden %2,
• Hurda mal alımlarında %2,
• Diğer mal alımlarında %5,
• Diğer hizmet alımlarında %10 (üstte sıralanan maddeler hariç olmak kaydıyla mal ve hizmet bedelinin ayrılamaması hali de bu kapsamda yer alır),
• Mal ve hizmet alınan kişinin vergi mükellefi olmadığı esnaf muaflığından da yararlanmadığı ve hem gerçek hem tüzel kişilerin mallarını iş akdiyle bağlı olmadan bunlar adına kapı kapı dolaşıp tüketiciye sattığında ödenen komisyon, prim gibi ödemelerden %20 şeklinde uygulanmaktadır.

Fatura Ve Gide Pusulası Arasındaki Farklar

Faturayı satıcı düzenlerken gider pusulası alıcı tarafından düzenlenir. Fatura bedeli de gider pusulası bedeli de alıcı tarafından ödenir. Fatura alıcı ve satıcı tarafından ticari kayıtlara işlenirken gider pusulasını alıcı kayıtlarına işler. Hem fatura hem gider pusulası iki nüsha düzenlenir ve ikisi de imzalı olmalıdır. Hem satıcıda hem alıcıda birer nüsha bulunur. Satıcı nüshayı yalnızca saklarken alıcı için güçlü bir alışveriş kanıtı haline gelir.

Gider pusulası için öncelikle vergi dairesinden izin alınması gerekir. Vergi dairesi izin belgelerini vergi levhası karşılığında düzenledikten sonra tacirlere verir. İzin belgesinin alınmasının ardından noterden ya da Maliye Bakanlığı’ndan gider pusulası alınabilir.

Gider pusulası fatura gibi kıymetli bir ticari evrak olsa da faturanın düzenlenme taraf şartlarının tersi bir düzenlemeye tabidir. Gider pusulasında gider pusulası alıcı tarafından düzenlenerek satıcıya verilir. Satıcı hali hazırda vergiden muaf olduğundan bir belge düzenleme zorunluluğu yoktur. Bu belge ile alıcı yaptığı alışverişi kanıtlama imkanı elde etmiş olur.