Çalışanların sağlığı ve güvenliği üzerinde risk oluşturabilen iş kazası, her sektörde ve her meslekte meydana gelebilir. İş yeri kazaları; yaralanma, sakatlanma hatta ölüme yol açabilir. Güvenli bir çalışma ortamı sağlamak için iş yeri kazası sayılan hâllerin neler olduğunu bilmek ve önleyici tedbirler uygulamak önemlidir.
Herhangi bir yaralanma, hastalık hatta ölüm dâhil olmak üzere fiziksel ya da zihinsel zarara veya her ikisine neden olabilen iş kazası; iş yerinde ya da işle ilgili faaliyetler yürütülürken iş yeri dışında meydana gelebilir.
İçindekiler
İş Kazası Neden Olur?
İhmal, insan hatası, uygun güvenlik önlemlerinin alınmaması, ekipman arızası ya da tehlikeli çalışma koşulları gibi etkenler iş kazasına neden olabilir. İş yeri kazaları belirli bir sektör ya da çalışma ortamıyla sınırlı değildir. Fabrikalarda, ofislerde, ulaşımda, şantiyelerde, sağlık tesislerinde ve insanların istihdam edildiği tüm ortamlarda iş kazası meydana gelebilir. İş kazasına neden olabilecek temel etkenler şu şekilde sıralanabilir:
Eğitim Eksikliği
İş kazalarına neden olan en önemli faktörlerin başında eğitim eksikliği gelir. Çalışanların güvenlik protokollerine, taşıma ekipmanlarına ya da tehlikeli maddelere aşina olmaması hâlinde istemeden de olsa kendilerini ve başkalarını tehlikeye atması riski vardır. Bu nedenle işletmelerin çalışanlarına güvenli uygulamalar, potansiyel tehlikeler ve acil durum prosedürleri hakkında kapsamlı eğitim programları sunması şarttır.
Yetersiz Güvenlik Ekipmanları
Uygun güvenlik ekipmanlarının ve teçhizatların sağlanamaması da iş kazalarına neden olabilir. İnşaat, imalat ve sağlık hizmetleri gibi sektörlerde çalışanların potansiyel risklerin azaltılması için uygun kişisel koruyucu ekipmanlarla donatılması gerekir. Kasklar, eldivenler, kulak koruyucular, koruyucu gözlükler ve belirli görevler için özel ekipmanlar söz konusu kişisel koruyucu ekipmanlar arasında sayılabilir.
Yetersiz Bakım ve Güvensiz Altyapı
Çalışan güvenliği açısından ciddi tehdit oluşturabilen faktörlerden biri de makine, ekipman ve altyapı bakımının ihmal edilmesidir. Arızalı ekipmanlar, kaygan zeminler, hatalı kablo tesisatı ve bakımsız yürüyüş yolları iş kazası riskini artırabilir. Güvenli bir çalışma ortamı sağlanamsı için düzenli denetimlere, bakım programlarına ve hızla onarımlara ihtiyaç duyulur.
Yorgunluk ve Stres
Yorgunluk ve aşırı stres; çalışanların odaklanmasını, tepki süresini ve karar verme yeteneklerini etkileyerek iş kazalarına sebep olabilir. Yetersiz dinlenme molaları, uzun çalışma saatleri ve yüksek basınçlı çalışma ortamında yorgunluk ve stres seviyesi artabilir. Bunu önlemek için iş – yaşam dengesine öncelik veren, mola verilmesini teşvik eden ve stres yönetimi tekniklerini destekleyen politikaların uygulanması tercih edilmelidir.
İletişim ve Koordinasyon Eksikliği
Çalışanlar ve farklı departmanlar arasında etkin bir iletişim ve koordinasyon sağlanamaması iş kazalarına yol açabilir. Güvenlik prosedürleri, iş süreçleri ya da ani değişikliklere ilişkin iletişimsizlik nedeniyle yanlış anlamalar ve tehlikeli durumlar ortaya çıkabilir. Açık iletişim kanallarının oluşturulması, düzenli olarak güvenlik toplantılarının yapılması ve açık diyalog kültürünün teşvik edilmesi ile güvenlik farkındalığı artırılabilir, iş kazaları önlenebilir.
İş Kazası Sayılan Hâller Nelerdir?
İş kazalarının tanımı 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda yapılmış olup çalışanların güvenliği ve sosyal güvenlik haklarının korunması hedeflenmiştir. Bu kapsamda iş kazası; belirli koşullar altında gerçekleşerek çalışanın iş yerinde ya da iş ile ilgili olarak meydana gelen olaylarını kapsar. Kanun’da iş kazası olarak sayılan durumlar şu şekilde sıralanabilir:
Sigortalının iş yerinde bulunduğu esnada,
İşveren tarafından yürütülmekte olan bir iş dolayısıyla,
Bir işverene bağlı olarak çalışmakta olan sigortalının, görevli olarak iş yerinin dışında bir başka yere gönderilmesi dolayısıyla asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
Hizmet akdiyle çalışan emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı kapsamında çocuğuna süt vermek için ayırdığı zamanlarda,
Sigortalıların iş veren tarafından sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi esnasında,
Kendi adına ve hesabına bağımsız olarak çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş dolayısıyla meydana gelen olaylar iş kazası olarak kabul edilir.
Hangi Sigortalılar İş Kazası Sigortası Kapsamında Bulunur?
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre iş kazası sigortası kapsamında bulunan sigortalılar aşağıda sıralanmıştır:
Hizmet akdi ile çalışanlar (4/a)
Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlarla mahalle ve köy muhtarları (4/b)
Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevlerinde çalışanlar
Aday çırak, çırak ve stajyerler
Türkiye İş Kurumu kursiyerleri
Harp Malulleri ile Vazife Malullüğü aylığı bağlanmış olan malullerden Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında çalışanlar
İntern öğrenciler
Sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenler tarafından yurt dışındaki iş yerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçiler
Tarım ve orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan sigortalılar
Ek 9’uncu maddede belirtilmiş olan ev hizmetlerinde çalışan sigortalılar
İş Kazası Sonrası Neler Yapılmalı?
İş kazaları yaşandığı durumlarda işverenler ve çalışanlar belirli adımları takip etmelidir. Bu kapsamda öncelikle iş yerinde bulunan acil durum ekipleri ya da eğitimli personel tarafından ilk yardım uygulamaları yapılmalı, yoksa çalışan sağlık kuruluşlarına sevk edilmelidir. İş kazası raporu yani tutanağı, görgü şahitlerinin de ifadeleri ve imzalarıyla oluşturulmalıdır. Bunun yanı sıra kaza, gerçekleştiği bölgede görev alan kolluk birimlerine bildirilmelidir. Ayrıca kaza, gerçekleştiği tarihten sonraki 3 iş günü içerisinde bağlı bulunulan sosyal güvenlik kurumuna bildirilmelidir.
