Mali Tablolar Analizi Nedir? Nasıl Yapılır?

Mali tablolar analizi diğer bir deyişle finansal tablolar analizi; işletmelerin bilanço ve gelir tablosu verileri temel alınarak yatay analiz, dikey analiz, trend analizi gibi pek çok farklı yöntemle işletmenin dönemsel bazlı performansını göstererek alınması gereken aksiyonların belirlenmesine yardımcı olan bir analiz süreci olarak tanımlanabilir.

Mali tablolar analizi işletmeler açısından yapılması zorunlu bir durum olmamakla birlikte pek çok fayda sağlayan önemli bir sorumluluk olarak kabul edilir. Mali tablolar analizi işletmeler açısından kritik öneme taşıyan bilgilere ulaşılabilmesini sağlar. İşletmenin mevcut şartlar altında borç ödeyebilme gücü, işletmenin değeri, hangi risklerle karşı karşıya olduğu, yıllar itibarıyla yaşanan gelişme süreci ve ilerleyen dönemler için hangi aksiyonların alınabileceğini net bir şekilde görme imkanı sağlar. 

Mali tablolar analizinin ortak amacı işletmelerin karar alma mekanizmasını güçlendirmek olup karar alma süreci farklı araçlara ulaşmayı sağlamakla birlikte temel öncelik her zaman için doğru adımlar atılabilmesidir.

Mali Tablo Nedir? Nasıl Analiz Edilir?

Mali tablolar işletmelere ait finansal bilgilerin yer aldığı ve son derece önemli bilgiler içeren tablolardır. İşletmeler bankalardan herhangi bir kredi talebinde bulunduğunda banka yetkilileri işletmelerin mali tablolarına bakar ve tablolarda yer alan finansal verileri yorumlar.

İşletmelerin iki temel mali tablosu vardır. Bunlardan ilki, işletmenin belirli bir dönemdeki gelirleri ile bu gelirleri elde ederken katlandığı maliyetleri ve giderleri gösteren gelir tablosudur. Diğeri ise işletmenin belirli dönemlerdeki mali durumunu gösteren bilanço tablolarıdır. Bilanço tablolarında işletmenin sahip olduğu varlıklar ve bu varlıkların parasal niteliğine ilişkin bilgiler bulunur.

İşletmelerin tüm finansal işlemlerinin kayıt edildiği mali tabloların analizi işletmenin performansına ya da mali işlemlerini ilgilendiren tüm taraflara bilgi verme amacıyla yapılır. Mali tablolar analizi işletmelerin yatırım kararları ve geleceğe ilişkin öngörüleri için çok önemlidir.

Mali Tablolar Analizi Türleri Nelerdir?

Mali tablolar analizi farklı yöntemlerle gerçekleştirilebilmektedir. Bunlar temelde statik mali tablo analizi ve dinamik mali tablo analizi olarak sınıflandırılabilir.

Statik Mali Tablo Analizi

Statik mali tablo analizi aynı mali tablo üzerinde yapılmakta olup bir başka mali tablo analizi bu analize dahil edilmez. Statik mali tablo analizi iki farklı yöntem ile yapılır. Yüzde dikey analizi yöntemi aynı mali tablo üzerindeki kalemlerin analizi yapılarak gerçekleştirilir. Rasyo analiz yönteminde ise birkaç kalemin birbirine oranı sonuçları gösterilir.

Dinamik Mali Tablo Analizi

Yatay analiz yönteminde işletmenin mali tablosundaki kalemler farklı işletmelerdekiler ile kıyaslanabilir ya da işletmenin farklı dönemlerindeki mali tablolar ile karşılaştırılabilir.

Trend analiz yönteminde bir işletmenin iki ya da daha fazla aynı cinsten mali tablosu karşılaştırılarak hareket eğilimi analiz edilir.

Mali Tablo Analizi Nasıl Yapılır?

İşletmelerde mali tablo analizi yapmaya yardımcı olan bazı yöntemler vardır. Bu yöntemlerden faydalanılabilmesi için bilanço, gelir tablosu ve nakit akım tablosuna ihtiyaç duyulur. 

İşletmelerin mali durumunun ve faaliyet sonuçlarının finansal açıdan yeterli olup olmadığının belirlenmesi aynı zamanda geleceğe yönelik tahminlerde bulunulması amacıyla mali tablolardaki hesaplar arasındaki ilişkilerin ve bunların yıllar içindeki gelişimlerinin incelenmesi mali analiz sayesinde mümkündür.

Oran Analizi

Mali tablolarda bulunan herhangi iki kalem arasındaki ilişkinin basit matematiksel ifadesi oran olarak adlandırılır. Mali tablolarda bulunan kalemlerin sayısına göre geniş oranlar kümesi oluşturulabilir. Analiz açısından az sayıda ancak anlamlı oranların hesaplanması ve doğru bir şekilde yorumlanması önemlidir.

Mali analiz yapmak için geliştirilen oranlardan biri verimlilik oranıdır. Verimlilik oranı işletme varlıklarının ne kadar iyi kullanıldığını görme imkanı sunar. İşletmenin faaliyetlerini ve aktiflerini kar etmek aynı zamanda nakit yaratmak amacıyla ne kadar verimli kullandığını ölçmeye yarar. Stok devri, alacak devir hızı, borç devir hızı ve varlık devir hızı en çok kullanılan verimlilik oranlarıdır.

Bir şirketin kısa vadeli borçlarını, mevcut varlıklarını nakde çevirerek ödeyip ödeyemeyeceğini likidite oranları gösterir. Cari oran, asit test oranı, nakit oranı ve net işletme sermayesi en çok kullanılan likidite oranlarıdır.

Mali yapı oranları işletmenin uzun vadeli yükümlülüklerini yerine getirme kabiliyetini göstermekte olup genel anlamda işletmenin finansman yapısını inceler. Borç/özsermaye oranı ve finansman oranı en çok kullanılan mali yapı oranlarıdır.

Bir şirketin kar edip etmediğini ölçen karlılık oranları arasında en çok kullanılanlar varlık rantabilitesi ve özkaynak karlılığıdır.

Yatay Analiz

Yatay analiz işletmelerin birden fazla döneme ait finansal bilgileri karşılaştırılarak yapılabilmektedir. Bu tür analizler genellikle gelir tablolarında ve bilançolarda yapıldığı gibi yatay analiz gerçekleştirilirken verilerdeki değişiklikler baz alınır. Yatay analiz dönemler arasında karlılıktaki değişikliklerin incelenmesi noktasında son derece popülerdir.

Dikey Analiz

Statik olan dikey analiz yalnızca bir dönem için yapılmaktadır. Gelir tablosunda bulunan kalemlerin net satışlara, bilançodaki kalemlerin de varlık toplamlarına bölünmesi sonucu elde edilen yüzdeler olmaktadır. Dikey analiz ile satılan malların maliyetlerine, brüt kar marjlarına ve giderlere döneme ilişkin net satış tutarının bir yüzdesi olarak bakılmaktadır.