SMMM Armağan Yörük

Maliyet Muhasebesi Nedir?

Çok farklı şekillerde tanımlanabilen muhasebenin en temel özelliklerinden biri bir bilgi sistemi olmasıdır. Bu açıdan değerlendirildiğinde işletmeyle ilgili karar alınacak olması durumunda muhasebe işletme hakkında bilgi sunan bir bilim dalıdır. Hizmet ya da sanayi üretim sektöründe faaliyet gösteren işletmeler benzer fonksiyonları yerine getirdiğinden bu fonksiyonların maliyetlerinin hesaplanmasına ve raporlanmasına gereksinim duyulur.

Herhangi bir işletmede üretilen tüm ürün ve hizmetlerin maliyetini meydana getiren her bir kalemin hesaplanması maliyet muhasebesi olarak adlandırılır. Maliyet muhasebesiyle maliyet türleri, oluşan yerler, ilgili olan tüm mamuller ile hizmetler belirlenerek izlenmeleri için bir hesap kaydı meydana getirilir. 

Üretilen tüm mal ve hizmetlerin maliyetlerini meydana getiren kalemlerin hesaplanması ve maliyet türlerinin oluştuğu yer, ilişkili olduğu ürün ya da hizmet cinsleri açısından belirlenmesi ve izlenmesi için oluşturulan hesap işlerinin kolaylaştırılması maliyet muhasebesinin amaçlarıdır. Temel amacı işletmeler açısından işleri kolaylaştırmak olan maliyet muhasebesinin temel amaçları şu şekilde sıralanabilir:

  • Ürün ve hizmet üreten işletmelerin tümünde, üretilen mamullerin ve hizmetlerin maliyetinin hesaplanması,
  • Planlama ve kontrol yapılması,
  • İşletme yönetiminin belirli konularda maddi hususlar da değerlendirilerek karar verme sürecinin basit bir hale getirilmesi,
  • Mamullerin maliyetlerinin belirlenmesi,
  • Maliyetlerin kontrol edilmesinin sağlanması.

Maliyet Muhasebesi Kavramları Nelerdir?

Geniş bir kavram olan maliyet muhasebesinin içinde pek çok farklı tanım vardır. Maliyet muhasebesinin detaylı bir şekilde kavranabilmesi için öncelikle bu kavramlara detaylı bir şekilde hakim olunmalıdır.

Herhangi bir işletmenin belirli bir dönemde mamul ve hizmet üretmesi esnasında işletmelerin varlıklarında ortaya çıkan azalmalara gider adı verilir. Hasılat elde etme amacıyla işletmelerin varlıklarının harcanması da gider kavramının kapsamında yer alır.

Belirli bir mal ya da hizmetin üretim maliyetinde doğrudan kullanılan giderlere direkt gider denilir. Elektrik, gaz ya da su gibi harcamalar sabit giderler olarak kabul edilir. Sabit giderlerin en önemli özelliği bu harcamaların belirli dönemlerde sürekli bir biçimde oluşturulmasıdır.

Firmanın faaliyet hacmine bağlı olarak artan ya da azalan giderlere değişken giderler adı verilir. Belirli bir dönem içinde işletmenin varlığında olağandışı nedenlere bağlı olarak meydana gelen azalmalar zarar olarak adlandırılır. Örneğin deprem ya da yangın gibi doğal afetlere bağlı olarak ortaya çıkan hasar, zarar olarak tanımlanabilir. Zarar aynı zamanda amaçsız bir şekilde tüketilen varlıkların yarattığı maliyet olarak da tanımlanır. 

İşletmenin varlığı olma niteliğinde olan ancak artık bu niteliği kaybeden tutarlar tükenmiş maliyetler olarak adlandırılır. Bir ürünün ya da bir hizmetin satışına bağlı olarak elde edilen nakit ya da nakit benzeri tutara hasılat denilir. Bir ürün ya da hizmet satın alınırken yapılan ödeme ya da ödeme benzeri tutar ise harcamadır.

Maliyet Muhasebesi Sistemleri

Maliyet muhasebesi sistemleri, söz konusu sistemleri etkileyen faktörlere bağlı olarak işletmelerde farklılık gösterebilmektedir. Üretimle ilgili her tür işlemin kayıt altına alınması, gruplandırılması, sınıflandırılması, dağıtılarak yorumlanması eylemleri bu faktörlere göre değişlenlik gösterebilmekte olup bu faktörler arasında işletmenin büyüklüğü, kullanılan üretim tekniği, örgüt yapısı ve mamullerin cinsi sayılabilir. 

Maliyet muhasebesi sistemleri genel olarak üç ana başlık altında toplanmaktadır. Bu üç ana başlık; kullanılan maliyet verilerinin fiili olup olmaması, mamul maliyetinin hesaplanması sırasında üretim eylemlerinin niteliği ile maliyet unsurlarının tamamının temel alınıp alınmaması şeklinde sıralanabilir.

Kullanılan maliyetlerin fiili olup olmamasına bağlı olarak ayrım, tahmini maliyetler ve standart maliyetler olmak üzere iki farklı şekilde gerçekleştirilir. Kullanılan maliyetlerin tamamının temel alınıp alınmayacak olmasına göre ayrım tam maliyet sistemi ile kısmi maliyet sistemi olmak üzere iki şekilde gerçekleştirilir. Üretim eylemlerinin niteliğine göre ise sipariş maliyet sistemi ve safha maliyet sistemi olmak üzere iki grupta ayrım yapılır.

Maliyet Muhasebesi Amaçları

  • Üretilen malların ve hizmetlerin gerçek maliyetlerinin hesaplanması,
  • Malların ve hizmetlerin fiyatlandırmalarının rasyonel ve tutarlı bir biçimde yapılmasının sağlanması,
  • İşletme masraflarının, maliyet yapısını gözetim ve kontrol altında bulundurulması,
  • İstatistiki bilgilerin sağlanması ve maliyet planlarının belirlenmesi,
  • Öngörülen maliyetle gerçekleşen maliyet arasındaki olası sapmaların azaltılması için standart maliyet hesaplamalarının yapılması.

Standart maliyetler geçmişteki gelişmelerin normal iç ve dış koşullar altında ortalamaları olarak düşünülmesi söz konusudur. Standart maliyetlerin başarısı esas alınan yöntemlerin ve varsayımların tutarlılığına ve gerçekliğine bağlı olduğu göz ardı edilmemelidir. Maliyet muhasebesi amaçlarının gerçekleştirilmesi ve maliyetlerin belirlenmesi süreci 2 farklı yöntemle yapılır: geçmişe dönük maliyet analizi ile geleceğe dönük maliyet analizi.

Maliyet muhasebesi uzmanı; bir şirketin üretim maliyetlerini hesaplama ve bir ürünün satış fiyatını belirleme görevini üstlenen kişidir. Maliyet muhasebesi uzmanları hammadde, lojistik, işçilik, imalat ve vergiler gibi pek çok standart giderin hesaplanması görevini üstlenir. Maliyet muhasebesi uzmanları genellikle üretimde çalışırlar. Maliyet muhasebesi uzmanlarının ekonomi, endüstri mühendisliği, işletme ve finans bölümlerinden mezun olması şartı aranır. Diğer yandan İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nden lisans derecesiyle mezun olan ve maliyet muhasebesi eğitimini tamamlayanlar da bu şekilde görev yapabilirler.

Open chat
1
Scan the code
Merhaba,
Nasıl yardımcı olabilirim?