Şirket Birleşme Nedir? Nasıl Yapılır?

İki ya da daha fazla kişinin bir araya gelerek mallarını ya da emeklerini ortak bir amaç için birleştirmeleri sonucunda ortaya çıkan tüzel kişiliğe şirket denilmektedir. Gerçek kişiler bir araya gelerek şirket kurabildiği gibi tüzel kişilerin birleşmesi yoluyla da şirket kurulabilmektedir. Şirketin kurulabilmesi için bir şirket kurma sözleşmesinin bulunması gerekmektedir.

Şirketler zaman içerisinde; rekabeti azaltıp verimliliği artırmak, ham madde tedarikinde düzenliliği sağlamak gibi nedenlerden yola çıkarak başka bir şirketin bünyesine girebilmekte ya da birleşme yolu ile yeni bir şirket oluşturabilmektedirler. Bu durum şirket birleşmesi bir diğer deyişle şirket evliliği olarak adlandırılmaktadır.

Şirket Birleşme Nedir?

Şirket birleşmesi en basiti şekilde, şirketlerin birleşerek yeni bir şirket oluşturması şeklinde tanımlanmaktadır. Bir şirketin bir başka şirketi satın alması veya birden çok şirketin aynı çatı altında bir araya gelmesi ile gerçekleşen şirket birleşmesi; çeşitli sebeplerle, farklı, benzer ya da aynı sektörde faaliyet göstermekte olan şirketlerin birbirleri ile birleşmeleri sonucunda pazardaki konumlarını değiştirebilmektedir.

Şirket birleşmesi; devrolunan şirketin mal varlığı karşısında, devralan şirketin paylarının bir değişim oranına bağlı olarak, devrolunan şirketin ortakları tarafından kendiliğinden iktisap edilmesiyle gerçekleşmektedir. Birleşme esnasında en az bir şirket tasfiyesiz olarak sona etmektedir. Aynı zamanda devralan şirket devrolunan şirketin mal varlığını bir bütün halinde devralmaktadır.

Şirket Birleşmesi Neden Yapılır?

Günümüzde, küreselleşmenin de etkisi ile rekabet hızlı bir şekilde artmaktadır. Bunun doğal bir sonucu olarak şirketler, maliyetlerini düşürüp rekabet gücünü kazanmak, pazar payını artırmak için birleşme yolunu tercih etmektedirler. Ayrıca, bilişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler de şirketler arası birleşmelerin nedenleri arasında yer almaktadır. Şirket birleşmelerinin altında yatan nedenler genellikle; makroekonomik konjonktür, sektörel etkenler ve ülkelerin birleşmelerle ilgili ve vergi ve diğer yasal düzenlemeleri etrafında şekillenmektedir. Şirketler temelde bir başka şirket ile sahip olduğu net değerini artırmak amacı ile birleşmeyi tercih etmektedir.

İç kaynaklar ile büyüme konusunda sorunlar yaşayan küçük ve orta ölçekli şirketler büyük şirketlerle birleşme yoluna gidebilmektedirler. Birleşme yolu ile ortaya çıkan şirketin piyasa değerinin, şirketlerin tek tek piyasa değerinin toplamının üzerinde oluyorsa bu durum iki ya da daha fazla şirketi birleştirmek için teşvik edici bir unsur olabilmektedir. Normalde bir şirketin diğer şirketin hammaddesini ürettiği durumlarda üretim metodunun teknik olarak bütünleştirilmesi ve teknolojinin birlikte kullanılabilmesi için şirket birleşmeleri söz konusu olabilmektedir. Ayrıca; kötü yönetilmekte olan bir şirketin kullanılmayan aktiflerinin bir başka şirketin daha iyi olan yönetiminin altında verimli bir şekilde değerlendirilmesinin yolunu açabilmek için de şirket birleşmesi yoluna gidilebilmektedir.

Şirketleri birleşmeye yönelten nedenler arasında; karlarını ya da zararlarını, birleşme yolu ile ileri ya da geri taşıyabilmeleri de yer almaktadır. Karlı durumdaki bir işletme, zarar etmekte olan bir işletmeyi satın alarak mahsup yapma yöntemi ile vergiden tasarruf edebilmektedir. Kimi zamanlarda psikolojik etkenler de birleşmenin nedenleri olarak karşımıza çıkabilmektedir. Kişinin gerek finans gerek yönetimsel alanlardaki yeteneklerini gözler önüne serme isteği, daha büyük bir şirketi yönetme ya da şirketin devamlılığını güvence altına alma arzusu da birleşme kararlarında etkili olabilmektedir.

Şirketler arasında yaşanmakta olan rekabetlerin ortadan kaldırılması, birbirini tamamlamakta olan işleri yapan işletmelerdeki girdi akışının kolaylaştırılması, büyük bir sermayenin sağlanabilmesi, daha hızlı bir büyümenin gerçekleştirilebilmesi, çeşitlendirme yolu ile riskin dağıtılması, ürün programının geliştirilmesi ve genişletilmesi, coğrafi olarak genişlemenin sağlanması, işletmenin hem gücünün hem prestijinin artırılması, işinde uzman yöneticilere sahip olunması, işletmenin dağıtım kanallarının ve arz üzerindeki denetimin artırılması isteği de şirket birleşmelerinin nedenleri arasında sayılabilmektedir.

Şirket Birleşme Koşulları Nelerdir?

Şirketlerin birleşmeleri son derece önemli stratejik adımlardan biri olarak kabul edilmektedir. Çünkü gelişmekte olan ticaret hayatı ile doğru orantılı olarak rekabet de ilerlemekte olduğundan artan rekabet ortamı sonucunda şirketler daha çok stratejik davranmak zorunda kalmaktadır.

Şirket birleşmelerine dair detaylar Türk Ticaret Kanunu’nun 147.maddesindeki düzenlemeler kapsamında gerçekleştirilmektedir. Buna göre; birleşme sadece aynı nev’iden olan şirketler arasında yapılabilmektedir. Birleşme açısından komanditle kollektif şirketler ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerle anonim şirketler aynı nev’iden sayılmaktadır. Türk Ticaret Kanunu’ndaki emredici madde kapsamında; sermaye şirketleri, sermaye şirketleri, kooperatif ve devralan şirket olması kaydıyla kollektif şirketlerle ve komandit şirketlerle; şahıs şirketleri devrolunan şirket olması kaydıyla sermaye şirketleri ve kooperatiflerle; kooperatifler kooperatiflerle, sermaye şirketleri ve devralan şirket olması koşuluyla şahıs şirketleriyle birleşebilmektedir.

Halka açık anonim şirketlerde birleşme söz konusu olduğunda Sermaye Piyasası Kurulu’nun tebliğlerinde yer almakta olan hükümlere uyulması zorunlu tutulmaktadır. Birleşen anonim ortaklıklardan birisinin, halka açık anonim ortaklık olması durumunda birleşme nedeni ile ihraç olunacak senetlerin Sermaye Piyasası Kurulu’na kaydettirilmesi zorunluluğu bulunmaktadır. Birleşmeye taraf olan halka açık anonim şirketin, birleşme sözleşmesinin onaylanacağı genel kuruldan önce SPK’ya başvurarak onay alması gerekmektedir. Birleşme tamamlandıktan sonra ihraç edilecek hisse senetlerinin SPK’ya kayıtlarının yapılabilmesi için tebliğde yer alan belgelerle birlikte SPK’ya müracaat edilmektedir.

Tasfiye halinde bulunan şirketlerin birleşmeye katılabilmesi için hem mal varlıklarının dağıtılmasına başlanmamış olması hem de tasfiye halindeki şirketin devrolunan şirket pozisyonunda olması gerekmektedir. Sermaye kaybı olan ya da borca batık durumdaki şirketlerin birleşebilmeleri de kaybolan sermayenin ya da borca batıklık durumunu karşılayabilecek mal varlığına sahip bir şirket ile birleşmeleri durumunda söz konusu olabilmektedir.

Şirket Birleşmesi Nasıl Yapılır?

Şirketlerin birleşmesi; devralma yoluyla ya da yeni kuruluş yapılması yoluyla gerçekleştirilebilmektedir.

Yeni kuruluş; iki ya da daha fazla ticari şirketin birleşmesi sonucunda ortaya yeni bir ticari şirket meydana gelmesi ile gerçekleşmektedir. Bu durumda birleşen şirketler dağılmakta ancak tasfiye olmamaktadırlar. Külli halefiyet ilkesi kapsamında, dağılmış olan şirketlerin malvarlıkları yani tüm borçları ve hakları yeni kurulan ortaklığa devredilmiş olmaktadır. Birleşen şirketlerin tüzel kişilikleri de Ticaret Sicili Müdürlüğü’nden terkin edilmesi ile sona ermektedir.

İltihak ( Devralma ya da Katılma) şeklinde gerçekleşen şirket birleşmelerinde iki ortaklık bulunmaktadır. Birinci ortaklık, birleşmenin bünyesinde gerçekleşecek olduğu ortaklık olup eskiden beri mevcut olmakta, birleşme ile kurulmamaktadır. Bünyesinde şirket birleşmesinin gerçekleşecek olduğu ortaklık “ devir alan ortaklık”, “iltihak olunan ortaklık” ya da “katılman ortaklık” şeklinde anılmaktadır. Bu şirket birleşme türündeki ikinci ortaklık ise iltihak edecek ortaklık olup birden fazla olabilmektedir. Bunlar da “iltihak eden ortaklık” ya da “devir edilen ortaklık” şeklinde adlandırılmaktadır. Devir alan ortaklık varlığını sürdürmekte, iltihak edenler ise malvarlıklarını bir bütün halinde devrederek onun bünyesine girmekte ve işlemler tamamlandığında özel kişiliklerini yitirmektedirler. İltihak eden ortaklıklar infisah etmekte ancak tasfiye olunmamaktadırlar.

Şirket Birleşmesinde Gerekli Olan Belgeler Nelerdir?

Devralma şeklinde gerçekleşen şirket birleşmelerinde ibraz edilmesi gereken belgeler devir olan şirket ve devir alan şirket açısından farklılıklar göstermektedir.

Devir olan şirket tarafından ibraz edilmesi gereken belgeler:

• Ticaret Sicili Müdürlüğü’ne ve Oda Sicil Müdürlüğü’ne hitaben hazırlanan 1’er adet dilekçe,
• Tarafların imzaladığı 2 adet birleşme sözleşmesi,
• Birleşme sözleşmesinin onaylandığına dair 2 adet noter onaylı genel kurul kararı,
• Yönetim kurulu tarafından onaylanmış 2 adet son bilanço (denetime tabi şirketlerde denetçi tarafından onaylanmış olmalıdır.)
• Birleşme sözleşmesinin imzalanmış olduğu tarih ile bilanço gününün arasında 6 aydan fazla zaman geçtiği takdirde ya da altı aydan az zaman olsa da son bilançonun çıkarılmasından sonra, birleşmeye dahil olan şirketlerin mal varlıklarında önemli değişiklikler olmuş olması durumunda çıkarılan, yönetim organı tarafından onaylanmış, denetime tabi şirketlerde ise denetçi tarafından onaylanmış 2 adet ara bilanço ve ara bilançoya ilişkin yapılan değerlendirmeye dair 2 adet YMM ya da SMMM raporu,

Birleşmenin tarafı olan bir şirketin, sermayesi ile kanuni yedek akçeleri toplamının yarısının zararla kaybolduğu ya da borca batık olduğu durumlarda;

• Birleşmenin tarafı olan diğer şirketin kaybolan sermayeyi ya da borca batıklık durumunu karşılayacak ölçüde serbestçe tasarruf edebilecek olduğu öz varlığının bulunduğu,
• Buna dair tutarların hesap şeklinin de gösterilmesi suretiyle doğrulandığı 2 adet YMM ya da SMMM raporu, denetime tabi şirketlerde ise hesap denetçisi raporu,
• Birleşmenin tarafı olan bir şirketin, sermayesi ile kanuni yedek akçeleri toplamının yarısının zararla kaybolmadığı ya da borca batık durumda olmadığı hallerde; söz konusu durumlarının bulunmadığının doğrulandığı 2 adet YMM ya da SMMM raporu ya da denetime tabi olan şirketlerde şirket denetçisi raporu,
• Yönetim kurulu tarafından onaylanmış 2 adet son bilanço ( denetime tabi şirketlerde denetçi tarafından onaylanmış olmalıdır)
• Birleşme sözleşmesinin imzalanmış olduğu tarih ile bilanço gününün arasında 6 aydan fazla zaman geçtiği takdirde ya da altı aydan az zaman olsa da son bilançonun çıkarılmasından sonra, birleşmeye dahil olan şirketlerin mal varlıklarında önemli değişiklikler olmuş olması durumunda çıkarılan, yönetim organı tarafından onaylanmış, denetime tabi şirketlerde ise denetçi tarafından onaylanmış 2 adet ara bilanço ve ara bilançoya ilişkin yapılan değerlendirmeye dair 2 adet YMM ya da SMMM raporu,
• Birleşme raporunu düzenlemekten vazgeçmemiş şirketler için, birleşmenin tarafı olan şirketin yönetim organı tarafından hazırlanan ve imzalanan 2 adet birleşme raporu,
• Birleşme raporunu düzenlemekten vazgeçmiş şirketler için;
• Şirketin küçük ve orta ölçekli şirket kıstaslarını karşılamakta olduğuna dair 2 adet YMM ya da SMMM raporu,
• Birleşme raporunun düzenlenmesinden vazgeçilmiş olduğuna dair 2 adet şirketin ortaklarının muvaffakatini gösterir imzalı belge,
• Ortakları inceleme hakkından vazgeçmiş olan şirketler için;
• Şirketin küçük ve orta ölçekli şirket kıstaslarını karşılamakta olduğuna dair 2 adet YMM ya da SMMM raporu,
• İnceleme hakkının kullanılmasından vazgeçilmiş olunduğuna dair tüm ortakların muvaffakatini gösterir 2 adet imzalı belge,
• Ortakları inceleme hakkından vazgeçmemiş olan şirketler için;
• Şirketin birleşme sözleşmesinin, eğer mevcutsa birleşme raporunun, son üç yıla ait finansal tablolarla faaliyet raporlarının ve gerekli görülmesi durumunda ara bilançolarının ortaklar tarafından inceleme hakkının olduğunun belirtildiği,
• İncelenecek olan belgelerin nereye tevdi edildiğine ve nerelerde incelemeye hazır tutulduğuna dair noktaların genel kuruldan en az 33 gün önce olmak kaydıyla ilan edildiği 2 adet Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi,
• Şirketin alacaklılarına yapılacak olan çağrıya ilişkin hazırlanmış ilan metni,
• Bakanlığın ya da diğer resmî kurumların iznine ya da uygun görüşüne tabii olunması durumunda, söz konusu izin ya da uygun görüş yazısı.

Şirket Birleşme Sürecinin Sonuçları Nedir?

Şirket birleşmelerinde; devri yapılan şirketin ya da şirketlerin mal varlıkları devralan ya da yeni kurulan şirkete geçerken tam anlamı ile bir geçiş söz konusu olmaktadır. Devrolan şirket sona ermekte ve şirketin aktif – pasif tüm mal varlığı devralan ya da yeni kurulan şirkete geçmektedir. Bu durum külli halefiyet esası olarak adlandırılmaktadır.

Birleşme sonucunda ortadan kalkan şirketin mal varlığı karşılığını, yeni şirketin payları oluşturmaktadır. Bu durumda devralan şirket, pay sahiplerine gerekli olan payları sağlamakta; devrolan şirketin pay sahiplerine ise eski şirkette sahip oldukları mal varlığı ve haklar kadar pay verilmektedir. Yeni kuruluş durumunda ise kurulan şirkette kuruluşa iştirak eden şirketlerin pay sahiplerine aynı şekilde önceki şirketlerinde sahip oldukları hakları ve mal varlığı oranında pay sağlanması gerekmektedir.

Birleşme kararının alınması ile birlikte birleşmenin tescil edilebilmesi için yönetim organlarının ticaret siciline başvurulması zorunluluğu bulunmaktadır. Ticaret siciline tescili tamamlanmadan birleşme geçerlilik kazanmamaktadır.

Şirket Birleşmesinde Hangi Hususlara Dikkat Etmek Gerekir?

Şirket birleşmeleri esnasında yazılı bir şirket birleşme sözleşmesinin yapılması gerekmektedir. Birleşme sözleşmesinde birleşmeye katılan şirketler, şirket birleşme şartları ve şirket payları ile öngörüldüğü takdirde denkleştirme tutarı yer almaktadır.

Birleşme raporunda birleşmenin amaçları ve sonuçları ile birleşme sözleşmesine yer verilmektedir. Birleşme raporu, birleşmeye katılmakta olan şirketlerin yönetim organları tarafından hazırlanmaktadır. Birleşmeye katılan tüm ortakların onay verdiği durumlarda küçük ve orta ölçekli şirketlerin birleşme raporu hazırlamasına gerek bulunmamaktadır.

Birleşme sözleşmesi birleşmeye katılan şirketlerin yönetim organları tarafından imzalanmakta ve genel kurullarınca onaylanmaktadır. Genel kurulda sağlanması gereken oy oranı her bir şirket türüne göre farklılık göstermektedir.

Birleşme kararının alınmasının ardından yönetim organlarının vakit kaybetmeyip birleşme işleminin tescil edilmesi için ticaret siciline başvurmaları gerekmektedir. İlan Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde yapılmaktadır.

Şirket birleşmelerinde devralan şirket açısından; birleşme yeni kuruluş şekilde yapıldığı takdirde yeni şirketin kuruluş belgelerinin sicile ibrazı gerekmektedir. Gerekli şartlar mevcut olduğu takdirde tasfiye halinde devrolunan şirketin, mal varlığının pay sahipleri arasında dağıtımına başlanmamış olduğuna dair tasfiye memurlarınca hazırlanacak olan raporun ibrazı zorunluluk olmaktadır. Türk Ticaret Kanunu’nun 147.maddesine uygun olacak şekilde şirket birleşmesine taraf olan tüm şirketlerin yönetim organlarınca, birlikte ya da ayrı ayrı hazırlanmış olan birleşme raporunun şirketlerin kayıtlı oldukları müdürlüklere ibrazı aranılan koşullar arasında yer almaktadır.