Herhangi bir iş yerinde ücretli olarak çalışanları yakından ilgilendiren konulardan biri de yıllık tazminattır. Yıllık tazminat ya da kıdem tazminatı, bir çalışanın iş akdine son verilmesi hâlinde işyerinde çalıştığı süreye bağlı olarak yapılan bir ödemedir. Kıdem tazminatı, 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında şartları belirlenen kıdem tazminatı, işverenlerin uygun şartları sağlayan çalışanlarına sunmakla yükümlü olduğu bir haktır. İşten kendi isteğiyle ayrılan kişiler yıllık tazminat alamaz.

Kendi isteğiyle işten ayrılmamış yani işten çıkarılmış kişiler ve vefat etmiş kişiler yıllık tazminat alma hakkına sahiptir. Bununla birlikte iş yasasının 24. maddesinde belirtilmiş haklı bir nedene dayanarak kendi isteğiyle ayrılan ve derhal işi bırakma şartını yerine getiren kişiler de yıllık tazminat alabilir.

Bunlara ek olarak emeklilik şartlarını yerine getirip emeklilik için ilgili kuruma toptan ödeme ya da maaş bağlanması için müracaat edenler ve aynı iş yerinde ya da aynı işverene bağlı değişik iş yerlerinde en az bir yıllık çalışma süresini tamamlamış olanlara da kıdem tazminatı ödenir.

İş Kanunu’na göre kıdem tazminatı alma hakkı kazanmak için üç temel şart karşılanmalıdır. Bunlardan biri 4857 sayılı İş Kanunu’na göre işçi olmaktır. Diğerleri ise aynı işverenin iş yerinde en az bir yıl süreyle çalışmış olmak ve haklı fesih koşullarından birini gerçekleştirmek olmaktır.

Yıllık tazminat hesaplama yapılırken işçinin işe giriş ve çıkış tarihleri arasındaki süre ile son brüt maaşı göz önünde bulundurulur. Siz konusu brüt maaş yol, yemek ve yakacak yardımı gibi süreklilik arz eden yan ödemelerin de eklenmesiyle ortaya çıkan “giydirilmiş brüt maaş” olarak hesaplanmaktadır.

Kıdem tazminatı, çalışanın iş yerinde çalıştığı her bir yıllık süre ile son aldığı giydirilmiş brüt maaşın çarpılması yoluyla elde edilir. Bu işlem sırasında yıl kesirleri de göz önüne alınmaktadır. Bunun için arta kalan aylar güne çevrilir. Son brüt ücret 365’e bölünerek günlük ücret belirlenir. Güne çevrilen çalışma süresi ile günlük ücret çarpılır.

Kıdem tazminatının yıllık olarak belirlenmiş taban ve tavan miktarı bulunmaktadır. Hesaplanan kıdem tazminatı tutarının yıllık tavan tutarı aşmaması durumunda, tutar üzerinden sadece damga vergisi kesintisi yapılır. Yıllık kıdem tazminatı tavanını aşması ve işverenin aşan kısmı da ödeyecek olması hâlinde ise gelir vergisi kesintisi yapılır. Kesilecek olan gelir vergisi, mevcut birikmiş vergi matrahına bağlı olarak %15 ila %40 arasında değişiklik gösterebilir.

1 Yıllık Tazminat Hesaplama

Kıdem tazminatı, 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14.maddesinde belirtilmiş olan asgari çalışma süresini dolduran işçinin iş akdinin, yine yasada sayılmakta olan nedenlerden biriyle son bulması durumunda, işçiye kıdemi ve ücreti dikkate alınarak işverence yapılan bir ödemedir. Unutulmaması gereken kıdem tazminatının iş akdinin sona erdiği her durumda değil sadece yasada öngörülen hâllerin varlığında, belirli bir kıdeme sahip olan işçilere kıdemleri oranında ödenmektedir.

Kıdem tazminatı fesih tarihindeki giydirilmiş brüt ücret üzerinden her yıl için 30 günlük ücret tutarında hesaplanır. Bununla birlikte 10.12.1981 gün ve 2762 sayılı yasayla kıdem tazminatına tavan getirilmiş bulunmaktadır. Tavan, en yüksek devlet memuruna 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesi olarak belirlenmiştir.

Giydirilmiş brüt ücretin hesaplanması sırasında işçiye akdi ve yasal, parayla ölçülmesi mümkün tüm haklar dikkate alınmaktadır. İşveren işçiye barınma sağlıyorsa (elektrik, su, doğalgaz); rayiç miktarlar eklenir. Bunun gibi arızi olmaması kaydıyla işyeri uygulaması hâline gelmiş olan her tür ödeme de eklenmektedir. Asgari geçim indirimi, fazla mesai, yıllık izin ücreti, hafta tatili ücreti ve bayram genel tatil ücreti gibi kazanımlar eklenmez. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 25/7. maddesi gereği gelir vergisinden, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 80/b maddesi gereği de prime esas kazançtan istisna tutulmaktadır.

Damga Vergisi Kanunu kapsamında kıdem tazminatından %07,59 oranında damga vergisi kesilmektedir.

Sadece bir yıl çalışan işçinin kıdem tazminatı, son aldığı brüt aylık ücretin bir yıllık çalışmayla çarpılması sonucu hesaplanır. Kıdem tazminatı tavanı 2024 yılı için 35.058,58 TL’dir. Yani işçinin son aldığı brüt aylık ücret bu tutarı aştığı takdirde kıdem tazminatı hesaplamasında bu tutar esas alınmaktadır.

2024 yılında asgari ücretle çalışan ve bir yıl sonra işten ayrılan işçinin 1 yıllık tazminat hesaplama işlemi aşağıdaki şekilde yapılabilmektedir:

Son aylık brüt ücret 20.002,50 TL

Çalışma süresi 1 yıl

Kıdem tazminatı: 20.002,50 x 1 = 20.002,50 TL

Bu işçi, işten ayrılması durumunda 20.002,50 TL kıdem tazminatı alma hakkı kazanacaktır.