Mukim, bir yerde oturan ya da yerleşen anlamına gelen bir kelimedir. Arapça kökenli kelime kamu kurumlarında özellikle vergi alanında sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Mukimlik belgesi de yerleşim belgesi olarak tanımlanabilir. Bir tür ikâmet belgesi olan mukimlik belgesi adres ibrâzında değil vergi işlemlerinde kullanılmaktadır. Mukimlik belgesi temelde çifte vergilendirmenin önlenmesi anlaşması kapsamında işlev sağlamaktadır. Bu bağlamda mukimlik belgesi, taraf diğer ülkede gelir elde eden kişi için o ülkede de vergi mükellefi olduğunu gösteren bir belge anlamını taşır.
Resmi kaynaklarda mukimlik belgesi; çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmasına taraf olan diğer ülkede gelir elde eden bir kişinin, anlaşmanın sunduğu vergi avantajlarından faydalanmak istediği durumlarda, ödemeyi yapacak diğer ülkedeki kişiye kendi ülkesinde yerleşik ve vergi mükellefi olduğunu göstermek için ibrâz etmesi gereken belgedir. Bu belgeyi alan kişi çifte vergilendirmeyi önler, vergi anlaşmalarından ve avantajlarından faydalanır.
Günümüzde ülkemizde faaliyet gösteren pek çok şirket çeşitli nedenlerle Türkiye’de yerleşik olmayan kişilerin ve kurumların hizmetlerinden faydalanmaktadır. Türkiye’nin 82 ülke ile çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması bulunmaktadır. Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarının hükümlerinin dikkate alınması ve anlaşma hükümleri çerçevesinde stopaj uygulanmaması ya da stopaj oranının indirimli olarak uygulanması için mukimlik belgesi son derece önemlidir. Yurt dışından sağlanan hizmetlerde Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması hükümlerinden faydalanılması için mukimlik belgesi temin edilmesi gerekmektedir.
Mukimlik belgesinin alınamadığı ve yetkili makamlara ibraz edilmediği durumlarda ilgili anlaşma hükümleri yerine iç mevzuat hükümlerinin uygulanması söz konusu olacaktır. Ne yazık ki işin akışı sırasında alınması gerekliliği bulunan bu hizmetlerin vergilendirilmesi mali idare ile ilgili sorunlar yaşanmasına neden olabilmektedir. Pek çok firma yurt dışından aldıkları hizmet faturaları üzerindeki stopaj ve sorumlu sıfatıyla KDV yükümlülükleri dolayısıyla ceza tarhiyatlarıyla karşı karşıya kalmaktadır. Bunun nedeni pratikte firmaların, yurt dışından hizmet alınan kişinin/kurumun mukimi olduğu ülke ile yapılmış olan çifte vergilendirmeyi önleme anlaşması hükümlerini dikkate alarak stopaj yükümlülüğünü yerine getirmeleri, ancak mukimlik belgesi ile ilgili olarak çoğunlukla bir aksiyon almamaları olmaktadır.
Mukimlik belgesi Nereden Alınır?
Mukimlik Belgesi büyük mükellefler için Vergi Dairesi Başkanlığı’ndan alınmaktadır. Buna ek olarak İzmir, Ankara, İstanbul, Bursa, Antalya, Trabzon ve Kocaeli Vergi Dairesi Başkanlıkları da bu konuda çalışmalarını sürdürmektedir. Mukimlik belgesi düzenlemeye yetkisi olan kurumlar şu şekilde sıralanabilir:
- Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başlanlığı kendi mükellefleri,
İzmir, Ankara, İstanbul, Bursa, Antalya, Trabzon ve Kocaeli Vergi Dairesi Başkanlıkları.
Türkiye’de tam mükellef olan gerçek ve tüzel kişiler mukimlik belgesi temini amacıyla yukarıda belirtilen mukimlik belgesi düzenlemeye yetkili makamlara başvurmaları gerekir. Başvuru sırasında ibraz etmeleri gereken belgeler şu şekildedir:
- Dilekçe,
- Tam mükellef kişiler için ayrı dilekçe,
- Örnek dilekçe
- Ek 4’te bulunan yabancılar için talep soru formu
Yunanistan yetkili makamlarına verilmek üzere mukimlik belgesi talep eden gerçek ya da tüzel kişiler Ek 5’te bulunan Yunanca formun ilgili bölümlerini kendileri doldurmalı ve Türk yetkili makamları tarafından düzenlenecek mukimlik belgesiyle birlikte Yunanistan yetkili makamlarına ibraz etmelidir.
Avusturya yetkili makamlarına verilmek üzere mukimlik belgesi talep eden gerçek ya da tüzel kişiler ise ZS-QU1 formunu (gerçek kişiler için) veya ZS-QU2 formunu (tüzel kişiler için) doldurmalıdır. Ayrıca bu formların “Gelir Elde Eden Kişiye İlişkin Bilgiler”, “Gelir Elde Eden Kişinin Beyanı” ve “Vergiye Tabi Olmayan Avusturya Gelirine İlişkin Bilgi” başlıklı 1, 2 ve 3. bölümlerini doldurmaları ve Türk yetkili makamları tarafından düzenlenecek mukimlik belgesiyle birlikte Avusturya yetkili makamlarına göndermeleri gerekir. Bu belgeler resmi site üzerinden temin edilebilmektedir.
Çifte vergilendirmenin önlenmesine yönelik anlaşma kapsamında alınacak bu belge için özel hükümlerden faydalanılması amacıyla yeni bir belge alınması gerekmektedir. Gerçek ya da tüzel kişi olmaya bağlı olarak ibraz edilmesi gereken belgelerle birlikte mukimlik belgesi düzenlemeye yetkili makamlara başvuru yapılması gerekliliği bulunmaktadır. Mukimlik belgesi alınmadığı durumlarda bir şekilde KDV nedeniyle ceza alınması riski söz konusu olmaktadır.
Mukimlik Belgesinin Geçerlilik Süresi Nedir?
Mukimlik belgesi sınırsız süreli bir belge değildir ve bir geçerlilik süresi vardır. Mukimlik belgesinin geçerlilik süresi dolduğunda belge almak için yeniden başvurulmalıdır. Bir takvim yılına ilişkin mukimlik belgesi, ilerleyen yılın dördüncü ayına kadar geçerlidir ve her yıl yenilenmelidir.
Apostil mukimlik belgesi ticaret ve diğer resmi işlemde kullanılmaktadır. Gelişen global dünyada ülkeler arasındaki ilişkilerde farklılık bulunmakta olup ticari ve hukuki alanlarda gerçekleştirilen işlemlerde vergi ve hukuki prosedürlerin belirli bir düzen dâhilinde yürütülmesi gerekmektedir. Farklı bir ülkede belge üzerinden yapılan işlemlerin yaşanılan yerde resmiyete dökmek için gerek duyulan apostil zaman kaybını minimize etmektedir. Apostil Mukimlik Belgesi kişilerin ve kurumların vergi mükellefi olduğunu gösteren resmi bir evrak olma özelliğine sahiptir. Ülke içinde elde edilen kazançların, anlaşma yapılan ülkelerin prosedürlerine bağlı olarak farklı çerçevede değerlendirilmesi söz konusudur.