Üretim Maliyeti Nasıl Hesaplanır?

Herhangi bir alanda üretim faaliyeti gerçekleştiren işletmelerde üretim maliyetinin hesaplanması en önemli konulardan biridir. Bir işletmenin yaptığı üretimden kar elde edebilmesi için öncelikle o üretim için tam olarak ne miktarda üretim maliyeti olduğunu bilmesi gerekir. Birden fazla ürünün üretimini gerçekleştiren işletmeler de her bir ürün için birbirinden bağımsız olacak şekilde ürün maliyeti hesaplamasını yapmalı ve her bir ürünün işletmeye yaptığı gerçek katkıyı ortaya koyabilmelidir.

Üretim faaliyeti gerçekleştiren işletmeler yaptıkları üretime dair giderleri belirlemelerini sağlayan, farklı bakış açılarına sahip üretim maliyeti hesaplama yöntemleri kullanırlar. Bu yöntemler arasında en popüler olanının üretim sürecinde yer alan sabit ve değişken masrafların belirlenmesi ve bunlara bağlı olarak işletmenin başa baş noktasının hesaplanması olduğu bilinmektedir. Ham madde maliyeti, dükkan maliyeti, işçi maliyeti ve buna benzer tüm maliyetler sabit ya da değişken ücret olarak sınıflandırılır ve maliyet hesaplaması bu çerçevede gerçekleştirilir.

Üretim Maliyeti Nedir?

Herhangi bir işletme ya da kişi tarafından üretilmiş olan herhangi bir ürünün ya da hizmetin alıcı olan kişiye ya da kişilere ulaştırılana kadar yapılan masrafların tümü üretim maliyeti olarak adlandırılır. Eğer kar yükseltilecekse üretim maliyetinin düşürülmesi ya da ilgili ürünün ya da hizmetin daha yüksek rakamlara satılması gerekir. Rekabet açısından değerlendirildiğinde ürünün ya da hizmetin fiyatının yükseltilmesinin çok doğru bir karar olmadığı açıkça görülebilir. Bu nedenle doğru olan üretim maliyetinin düşmesini sağlayacak yöntemler bulunması ve uygulanmasıdır. Bunun için de maliyet yönetimi çok iyi bir şekilde yapılmalı, işletmenin lüzumsuz maliyet kalemleri ortadan kaldırılmalı ve üretim kayıpları belirli bir düzeye kadar düşürülmelidir. Üretim maliyetinin düşmesi aynı zamanda pazar payının artırılmasında da etkili olabilir.

Sabit ve Değişken Giderler Nelerdir?

İşletmelerin her ay ya da her yıl düzenli olarak ödedikleri kira gibi giderlere sabit giderler denilir. Yapılan üretim ya da sunulan hizmetten bağımsız olan sabit giderler arasında emlak vergileri, düzenli maaş ödemeler, sigorta primleri vs sayılabilir.

Değişken giderlerse üretimde ya da hizmette rol oynayan giderler olarak ifade edilebilir. Örneğin herhangi bir üretim yeri için üretim, hedeflenen üretimden fazla gerçekleşirse değişken giderler artar. Çünkü üretimde kullanılan ham madde, parça vb maliyetler artmış olur. 

İnşaat firmalarında ya da tarlalarda çalışan mevsimlik işçilere ödenen ücret maaş gideri olmakla birlikte dönemsel olduğu için değişken gider kapsamında değerlendirilir.

Gider kalemlerinin hesaplanması oluşan maliyet açısından belirli bir fikir oluşmasını sağlasa da satış fiyatları belirlenirken başa baş analizden de yararlanılmalıdır. Başa baş analiz en basit şekliyle gelirlerin giderlere eşit olma durumu olarak ifade edilebilir. Başa baş noktası “0” olduğunda işletmeler karlarını kolayca belirleyebilirler.  Sürümden kazanan işletmeler başa baş noktasına çok sayıda ürün satarak ulaşabilirler. Maliyetleri yüksek ancak satış fiyatları da buna oranla yüksek olan işletmeler az sayıda satış yaparak başa baş noktasına ulaşabilirler. İşletmelerin kar ve zarar oranlarının eşit olduğu durumlara başa baş noktası denilir. Birim fiyatlar belirlenirken elde edilmek istenilen kar oranı düzeyinde birim fiyat hesaplaması yapılmaya özen gösterilmelidir. 

Üretim Maliyeti Hesaplanırken Nelere Dikkat Edilmeli?

Üretim maliyeti hesaplanırken üretimde karşılaşılan tüm harcama kalemleri dikkate alınmalıdır. Kira giderleri, çalışan masrafları, faturalar, vergi ödemeleri, kredi ödemeleri ve pazarlama giderlerinin belirlenmesi üretim maliyeti hesaplamanın en önemli aşamasıdır. Ardından gider kalemleri sabit ve değişken olarak sınıflandırılmalıdır. Üretim maliyeti hesaplama işlemi, işletmelerin üretim faaliyetleri sonucunda yapacağı maliyet hakkında genel bir bilgi sahibi olmasını sağlasa da ortaya çıkan maliyet karşısında hangi satış fiyatının belirleneceği ve işletmenin hangi noktada kara geçeceği belirlenmelidir. Bu tür bir değerlendirme yapılmasında son derece popüler bir yöntem olan başa baş noktası analizinden yararlanılmalıdır. 

Başa baş noktası her işletmede farklıdır. Ancak başa baş noktası hesaplama işletmeden bağımsız temelde benzer bir formülle yapılır. Başa baş noktası hesaplama toplam sabit giderlerin, birim başı satış fiyatı ile birim başı değişken gider farkına bölünmesi formülü ile gerçekleştirilir. Bu aşamada dikkat edilmesi gereken noktaların başında hesaplamaya dahil edilen tüm kalemlerin aynı muhasebe dönemine ait olması ve aynı para biriminde değerlendirilmesi gerektiğidir.

Başa Baş Noktası Hesaplamanın Faydaları

Başa baş noktası hesaplaması işletmelerin gelirlerini ve giderlerini genel çerçevede incelemeyi sağlar. Tüm maliyetler hesaplamanın ilk adımında ortaya koyularak üretim için genel gider durumu hesaplanır.

Ürüne ait satış fiyatı ve üretimin başarılı sayılabilmesi için ne kadar üretim yapılması gerektiği belirlenir.  Satış fiyatı konusunda karar verilemediği durumlarda başa baş noktası hesaplaması satış bedelinin belirlenmesini sağlar.

Başa baş noktası hesabı yapılır ürüne ait sabit maliyet, değişken maliyet ve satış bedeli belirlendikten sonra işletmelerin verimliliğinin artırılabilmesi inçin sağlıklı ve etkili adımlar atılması mümkün olmaktadır. Sabit ve/veya değişken maliyetler düşürülerek ya da satış bedeli yükseltilerek ürünün verimliliğinin artırılması söz konusu olabilmektedir. İşletmeci sabit ve değişken maliyetlerin düşürülmesi için aynı kalitede hammaddeyi farklı bir tedarikçiden almayı tercih ederse ürünün kalitesindeki değişiklik ihtimalini de göz önünde bulundurmalıdır. Eğer satış bedelini yükseltecekse arz/talep ilişkisi dolayısıyla satışlarda azalma olması riskini de göz önünde bulundurmalıdır.