Vergi Matrahı Nedir?

Vergilendirmeye esas olan kazancın belirlenmesinde temel alınan kısım matrah olarak adlandırılır. Bir gelirin üzerindeki giderler düşüldükten sonra elde edilen tutar üzerinden hesaplanır. Böylece vergi hesaplamasında kullanılacak olan gelir miktarı elde edilmiş olur.

Vergi matrahı, vergilendirmeye esas olacak kazancın belirlenebilmesi için baz alınan, ilgili gelirin üzerindeki giderler düşüldükten sonra elde edilmiş olan tutar üzerinden hesaplanan miktar olarak ifade edilebilir. Bu hesaplar matrah vergisi hesaplamasına kullanılacak olan gelir miktarı saptanır. Vergi borcunun hesaplanması için gerekli olan vergi matrahı, aynı zamanda verginin vergi borcunun hesabına indirgendiği ve vergi tarifesinin uygulanabileceği ölçülebilir miktar olma özelliği taşır.

Gelir Vergisi Matrahı Nedir?

En basit tanımıyla matrah tutarı, gelir vergisi matrahı olup gelir vergisi matrahı esas tutar olarak kabul edilir. Gerçek kişilerin bir sene boyunca elde etti gelir verginin alanında olmakla birlikte bu gelirin tamamı değil safi tutarı, muafiyetlerden, indirimlerden ve istisnalardan sonra kalan tutarı matrahı oluşturur. Örneğin bir işçinin brüt ücretinin üzerinden SGK işçi payı ve işsizlik sigortası işçi payı düşülerek tespit edilebilir.

Kümülatif Vergi Matrahı Nedir?

Kelime anlamı olarak kümülatif toplu ya da birikmiş olarak tanımlanabilir. Kümülatif gelir vergisi matrahı, bir yol boyunca elde edilmiş olan gelir üzerinden hesaplanmakta olan gelir vergisinin ödemelerini içeren gelir vergisi matrahlarının toplamı şeklinde ifade edilebilir. Takvim yılını ilgilendirmekte olduğu için Ocak ayında sıfırlanmaktadır. Gelir vergisinin kaçlık dilimde olduğunun ve hangi oranda alınacağının belirlenebilmesi için kümülatif gelir vergisi matrahının hangi gelir tarifesi diliminde olduğu kontrol edilmelidir. Gelir vergisi matrahları toplamı Ocak ayından itibaren kümülatif gelir vergisi matrahını oluşturmaktadır. Ocak ayındaki kümülatif gelir vergisi matrahı, ilk ay olması ve toplama eşit olması sebebiyle Ocak ayındaki gelir vergisi matrahına eşit olmaktadır.

Vergi Matrahı Nasıl Alınır?

Sigortalı çalışan kişilerin Genel Sağlık Sigortası ve İşsizlik Sigortası işçi payı ödemesi yapması zorunlu bulunmaktadır. Bu ödeme işçi adına işveren tarafından yapılmakta olup söz konusu kesintilerden sonra elde edilen rakam işçinin ücretidir. Gelir vergisi oranı da vergi matrahı üzerinden belirlenmektedir. Kümülatif vergi matrahı yazısı genellikle istenmemekle birlikte gerekli durumlarda kişi eski çalıştığı iş yerinden alabilir. Bir sene içerisinde farklı yerlerde çalışıldığı durumlarda bu belgenin son iş yerinden talep edilmesi gerekmektedir.

Matrah Artırımı Nedir?

Maliye Bakanlığı’nın gerçekleştirdiği vergi incelemesinden ek vergi ödeyerek kaçınmayı sağlayan uygulama vergi matrahı artırımıdır. Geçmiş dönem veri beyanlarının belirli oranlara göre artırılması durumunda yapıla incelemelerden muaf olunması ve o yıllar için vergi talep edilip ceza kesilmesi olasılığının kaldırılması mümkün olur. 

Vergi Dilimine Girmek Ne Demek?

Çalışanların yıl içerisinde elde ettikleri toplam gelir vergisine tabi olan esas ücretlerin gelir vergisi oranını belirleyen tarifelere vergi dilimi denilir. Diğer bir deyişle çalışanların elde ettiği ücret üzerinden alınan gelir vergisi oranlarını belirleyerek elde edilen gelir toplamının yüzde kaç üzerinden vergiye tabi tutulacağını gösteren artan oranlı vergi tarifeleri olarak tanımlanabilir.

Vergi dilimini kümülatif vergi matrahı belirler. Ücretli çalışanların aylık elde ettikleri brüt ücret üzerinden (0.14) SGK işçi payı ve (0,01) işsizlik sigortası işçi payı çıkarıldıktan sonra ortaya çıkan vergi matrahının aylar itibarıyla artışını göstermekte olan ve gelir vergisi matrahına esas gelirler toplamını kümülatif vergi matrahı tutarı ifade eder. Kümülatif vergi matrahları gelir vergisi tarifelerini ve bu tarifelere ilişkin vergi dilimlerini göstermektedirler. Bu nedenle vergi dilimine ait tarifeler hesaplanırken esas alınacak olan tutar brüt ücret üzerinden bulunmaktadır.

Vergi Dilimi Ne Zaman Sıfırlanır?

Sigortalı olarak çalışan kişilerin yıl içinde yaptığı iş değişiklikleri sonucunda eski çalıştıkları işyerinde son aya ait kümülatif vergi matrahlarının yeni işyerlerinde dikkate alınıp alınmayacağı iş değişikliği yapılan yerin aynı işverene ait olup olmadığına göre değişiklik göstermektedir.

Yıl içerisinde iş değiştirmiş olan sigortalı personel yeni iş yerinde sigortalı olarak işe başlarsa çalıştığı eski işyerindeki kümülatif vergi matrahı yeni işyerinde dikkate alınmamaktadır. Bu durumda yeni işyerinde kümülatif vergi matrahı sıfırdan başlamaktadır.

Eğer kişi yıl içerisinde aynı işverene ait farklı bir işyerinde çalışmaya başlarsa kümülatif vergi matrahının sıfırdan başlaması söz konusu olmaz. Eski işyerindeki vergi matrahı üzerinden hesaplama yapılmaya devam edilir.

Kişi çalışmakta olduğu işyerinden askerlik ya da emeklilik nedeniyle ayrılır ve daha sonra aynı işyerinde yeniden çalışmaya başlarsa vergi matrahı sıfırdan başlamaz ve mevcut gelir vergisi matrahları üzerinden hesaplanmaya devam edilir.

Verginin Tarifesi

Vergi borcunun hesaplanabilmesi için vergi matrahına uygulanan ölçülere verginin tarifesi denilir. Vergi tarifesi verginin temel öğelerinden biridir. Her vergi kanunu tarafından da açık ve net bir şekilde belirtilmesi gerekir. Bakanlar Kurulu’nun vergi tarifesinde değişiklik yapma hakkı bulunmakla birlikte bu durumun Anayasa’nın 73.maddesinde kanunun belirttiği sınırlar içerisinde bir değişiklik olması gerekmektedir.