Muhasebe Hesap Planı Nedir?

Muhasebede standardizasyonunun sağlanması amacıyla kullanılan resmileşmiş hesap cetveli “muhasebe hesap planı” ya da “tek düzen hesap planı” olarak adlandırılır. Bir muhasebe standardı olan tek düzen hesap planı belirli bir düzene göre oluşturulmuştur. Bu neden, tek düzen hesap planında bulunan kodların ya da hesapların değiştirilmesi söz konusu değildir. Diğer yandan mükellef istediği hesapları muhasebe kaydına geçirebilmektedir. 

Tek düzen hesap planı kodlama sistemi şu şekilde açıklanabilir:

• Hesap kodunun ilk rakamı hesap sınıfını
• Hesap kodunun ikinci rakamı hesap grubunu
• Hesap kodunun üçüncü rakamı ise büyük defter hesabını belirlemektedir. 

Tek düzen hesap planı yüzlerce başlık içermekte olduğundan her mükellefin kendi faaliyetlerine uygun hesapları muhasebe kayıtlarına işlemesi mümkün olabilmektedir.

Hesap Planı Ne Demek?

Muhasebe hesap planı temel olarak muhasebe işlemlerinin kaydedildiği bir kayıt cetveli olarak tanımlanabilir. Tek düzen hesap planı diğer bir deyişle muhasebe hesap planı kapsamında muhasebe işlemleri içine giren kalemler belirli bir sisteme göre sıralanır. 

Muhasebe hesap planı içerisinde yer alan kodların ve hesap sınıflarının değiştirilmesi söz konusu olmadığından, muhasebe hesap planı tutması gereken şirketler hesap planı açıklamasında belirtilmiş olan yönergeler uymak zorundadır. 

Tek Düzen Hesap Planı Tutması Gereken İşletmeler

Birinci sınıf tücccar kapsamında ele alınabilecek işletmeler tek düzen hesap planı tutmak zorundadır. Birinci sınıf tüccarlar aşağıda sıralanmıştır:

• Yıllık alımları 280 bin TL’yi aşmayan mükellefler
• Yıllık satışları 390 bin TL’yi aşmayan mükellefler
• Yıllık gayrisafi iş hasılatları 140 bin TL’yi aşmayan mükellefler
• Yıllık satış tutarları iş hasılatlarının 5 katına çıkması halinde 230 bin TL’yi aşmayan mükellefler tek düzen hesap planı tutmakla yükümlüdür.

Hesap Planı Açıklamaları

Türkiye’de 1 Ocak 1994 tarihinde yürürlüğe giren Tek Düzen Hesap Planı, bilanço esasına göre defter tutan tacirler tarafından kullanılmak zorundadır.

Dönen Varlıklar

Bir yıl ya da normal bir faaliyet döneminden daha kısa bir süre içerisinde nakde dönen varlıklar, dönen varlık olarak adlandırılır. Oluşumun bir yıl içinde nakde çeviresi varlıklar bu hesap grubuna işlenir. Dönen varlık örnekleri arasında nakit para, bankada bulunan para ve stokta yer alan mallar sayılabilir.

Duran Varlıklar

Bir yıldan ya da bir faaliyet döneminden daha uzun bir sürede nakde dönüşecek olan varlıklar duran varlık olarak adlandırılır. Oluşumun faaliyetlerinde bir yıl içerisinde değerlendiremeyeceği değerler bu hesap grubuna işlenir. Duran varlıklara örnek olarak faaliyet amacıyla kullanılan makineler, arabalar, aletler ve taşıma çözümleri verilebilir.

Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

En geç 1 yıl ya da bir faaliyet dönemi içinde ödenmesi gereken yabancı kaynaklar, kısa vadeli yabancı kaynaklardır. Buna örnek olarak, 1 yıldan ya da bir faaliyet döneminden daha kısa bir süre içerisinde ödenmesi gereken krediler verilebilir.

Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar

Oluşumun bir yıl ya da bir faaliyet döneminden daha uzun sürede ödeyeceği yabancı kaynaklar, uzun vadeli yabancı kaynaklar olarak adlandırılır. Bir yıldan ya da bir faaliyet döneminden daha uzun sürede ödenecek olan krediler ve borçlar, uzun vadeli yabancı kaynaklar olarak işlenir.

Öz Kaynaklar

Sermaye olarak da bilinen bu hesap grubuna, oluşuma ortaklar ya da sahipler tarafından katılan değerler işlenmektedir. Bilanço tarihinde işletme sahipleri ve ortaklarının işletmeye yaptığı yatırımlar öz kaynaklar hesap grubunda izlenir.

Gelir Tablosu Hesapları

Oluşumun ilgili faaliyet dönemi içerisinde elde ettiği kazanç, gelir tablosu hesapları hesap grubuna işlenir. Brüt satışlar, satışların maliyetleri ve olağan dışı kar gibi kalemler gelir tablosu hesaplarına örnek olarak gösterilebilir.

Maliyet Hesapları (7/A Seçeneği)

Maliyet hesapları grubu maliyet muhasebesi bağlantı hesapları, gider hesapları, gider yansıtma hesapları ve fark hesapları olmak üzere 4 ana başlık altında sınıflandırılabilir. 7/A seçeneği maliyet hesaplarında giderler esas defterlerdeki fonksiyon esasına göre belirlenmektedir.

Serbest Hesaplar

Diğer hesaplarda sınıflandırılamayan gelir ve giderlerin kaydı için bu hesap grubu kullanılır. Temel olarak tek düzen hesap planı sisteminde herhangi bir kategoriye yerleştirilmesi söz konusu olmayan gider ve gelirlerin bu hesap grubuna işlenmesi mümkündür.

Nazım Hesaplar

Oluşumun varlık ve kaynaklarında herhangi bir değişime neden olmayan, çift taraflı kayıt esasına göre kendi aralarında muhasebeleştirilen hesapların işlenmesi için nazım hesaplar kullanılabilir. Nazım hesapların yalnızca kendi aralarında muhasebeleştirilmesi mümkün olmaktadır.

Muhasebe Hesap Planı Neden Önemlidir?

Tek düzen hesap planı, muhasebe alanında standartlaşmış bir hesap planıdır. İşletmelerin finansal işlemlerini kaydetmek, raporlamak ve analiz etmek için kullanılır. Tek düzen hesap planı, birçok ülkede ya da bölgede kabul edilmiş bir standarttır. Bu standartlaşma, işletmeler arasında finansal raporlama ve bilgi paylaşımında uyumu sağlar. Bu da finansal raporların daha kolay karşılaştırılmasını ve yorumlanmasını mümkün kılar.

Ayrıca, tek düzen hesap planı, muhasebe işlemlerini düzenlemek ve sınıflandırmak için standart bir yapı sunar. Bu da muhasebe işlemlerinin kaydedilmesi, raporlanması ve analiz edilmesi süreçlerini daha verimli hale getirir.