Borsa Geliri Nasıl Vergilendirilir?

Başta borsa ve tahvil kazançları olmak üzere menkul kıymet gelirlerinin çoğunluğu stopaj diğer bir deyişle kaynakta kesinti yoluyla vergilendirilir. Vergi kesintisi, işlemlere aracılık eden banka ya da aracı kurum tarafından yapılır. Bu nedenle, yatırımcıların ayrıca bir beyanname vermesi gerekmez.

Bununla birlikte temettüler, eurobondlar ve yabancı menkul kıymetlerden elde edilen gelirler gibi bazı menkul kıymet gelirleri için beyan uygulaması devam etmektedir. Bu tür işlemlerde; elde edilen gelirin hesaplanması, beyannamenin verilmesi ve vergilerin ödenmesi gibi işlemler geliri elde eden kişinin sorumluluğunda bulunur. 

Borsa Kazançları

Bireysel yatırımcıların Borsa İstanbul’da yaptıkları hisse senedi işlemleri sonucu ortaya çıkan kar ve zarar, işleme aracılık eden banka ya da aracı kurum tarafından hesaplanır. Aynı zamanda üçer aylık olarak belirlenen kazançlar üzerinden stopaj vergisi kesintisinin yapılması yükümlülüğü de bu kurumlara ait bulunmaktadır.

Menkul kıymet yatırım ortaklığı (MKYO) hisse senedi kazançlarında %10 olarak uygulanan stopaj oranı, diğer hisse senetlerinde %0 olarak uygulanır. Bununla birlikte menkul kıymet yatırım ortaklığı hisse senedi bir yıldan fazla elde tutulduğunda stopaj alınmaz.

Stopaj oranının kaç olduğundan bağımsız olmak kaydıyla BİST’te gerçekleştirilen hisse senedi işlemlerinden kazançların tutarı ne olursa olsun ayrıca beyan edilmesi gerekmez.

Temettü

Temettü, borsada ya da borsa dışındaki şirketler tarafından gerçek kişi ortaklara dağıtılan kar paylarıdır. Temettü üzerinden %10 oranında stopaj vergi kesintisi yapılmaktadır. Bazı durumlarda kaynakta kesilen verginin yanı sıra temettü gelirleri için gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekliliği de doğabilir. 

Alınan temettü gelirinin brüt tutarının yarısı gelir vergisinden istisna tutulmakta, kalan yarısı yasal olarak belirlenen istisna tutarından fazla olduğu takdirde kalan tutarın gelir vergisi beyannamesinde “Menkul Sermaye İradı” olarak belirtilmesi zorunluluğu bulunmaktadır. Temettüyü dağıtan kurum tarafından yapılan vergi kesintisinin tamamı, beyannamede hesaplanan gelir vergisinden düşülebilmektedir.

Tahvil ve Bono

Bireysel yatırımcıların Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu yatırımlarından elde ettikleri faiz ve alım satım kazançları üzerinden, banka ya da aracı kurum tarafından %10 oranında vergi kesintisi yapılmaktadır. Bununla birlikte altına dayalı devlet iç borçlanma senetleri ve darphane sertifikaları ile 22.12.2021 ile 30.06.2023 tarihleri arasında iktisap edilen Hazine Bonosu ve Devlet Tahvillerinden elde edilen gelirler için %0 stopaj uygulanmaktadır. Kaynakta kesilen verginin %10 ya da %0 olmasından bağımsız olarak bu gelirler için gelir vergisi beyannamesi verilmemektedir.

Eurobond Faizi

Türk hazinesi tarafından döviz cinsinden ve yurt dışı piyasalarda ihraç edilen tahviller Eurobond olarak adlandırılır. Bu menkul kıymetlerden elde edilen gelirler üzerinden vergi kesintisi yapılmadığı için bazı durumlarda gelirin beyan edilmesi gerekliliği bulunmaktadır.

Döviz cinsinden kupon faizinin TL karşılığı, kupon tarihindeki Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası döviz alış kuru üzerinden hesaplanır. Bu tutarın, her yıl belirlenen beyan sınırının altında olması halinde beyanname verilmesi gerekmez. Sınırın aşılması halinde tamamı gelir vergisi beyannamesinin Menkul Sermaye İradı satırına yazılarak beyan edilmeli ve hesaplanan verginin ödemesi yapılmalıdır.

Eurobondların vadesinden önce yani 2022 yılında satılması halinde kazanç; tahvilin satıldığı tarihteki TL karşılığından alış tarihindeki TL karşılığı çıkarılarak hesaplanır. Bu hesaplama yapılırken, maliyet bedeli de endekslenebilir. Ancak 2006 yılında ve sonrasında ihraç edilen eurobondların endekslemeye tabi tutulması için Yİ-ÜFE (Yurt içi üretici fiyat endeksi) farkı %10’dan fazla olmalıdır.

Piyasada bulunan 2006 öncesi ihraç tarihli Eurobondlar için böyle bir sınırlama bulunmaz. Enflasyon oranı kaç olursa olsun kazanç hesaplanırken endeksleme yapılabilir. Ayrıca satış kazancı konusunda yasal olarak belirlenen kısım gelir vergisinden istisna tutulur. Aşan kısım beyan edilir. 

2006 ve sonrasında ihraç edilen Eurobondlar için böyle bir istisna tutar yoktur. Hesaplanan kazanç tutarı ne olursa olsun, gelir vergisi beyannamesinin diğer kazanç ve iratlar satırına yazılıp beyan edilmesi gerekir. 

Yatırım Fonları

Portföyünün en az %80’i hisse senedinden oluşan fonlarda %0 oranında stopaj uygulanır. 1 yıldan daha uzun süreyle elde tutulan ve hisse oranı %51 oranından fazla olan fon gelirlerinden hiç stopaj alınmaz. 

23.12.2020 ila 30.06.2023 tarihleri arasında alınan ve değişken, karma, eurobond, dış borçlanma, yabancı, serbest fonlar ile unvanında döviz ifadesi geçen yatırım fonları hariç yatırım fonlarından elde edilen gelirler için %0 stopaj oranı uygulanmaktadır. 

İki yıldan daha uzun süre elde tutulan girişim sermayesi yatırım fonu ve gayrimenkul yatırım fonu katılma paylarından elde edilen gelirler için stopaj oranı sıfıra indirilmiş bulunmaktadır. Bahsi geçenler dışındaki menkul kıymet yatırım fonu katılma belgelerinden elde edilen gelirler üzerinden %10 oranında vergi kesilmektedir.

Faiz ve Repo

2022 yılında repo gelirleri üzerinden %15, mevduat faizleriyle katılım bankaları tarafından katılma hesaplarına ödenen kar payları üzerinden vadeye ve döviz cinsine göre değişen oranlarda stopaj uygulanmıştır. TL mevduatı ve katılma hesaplarının cazip hale getirilmesi için geçici olarak stopaj oranları düşürülmüş; 2022 yılında TL mevduat ve katılma hesaplarından sağlanan faizler vadesine göre %5, %3 ve %0 oranında stopaja tabi tutulmuştur. Herhangi bir uzatma olmaması halinde bu oranlar 1 Temmuz 2023’e kadar geçerlidir. Bu tarihten sonra ise eski oranlar olan %15, %12 ve %10 geçerli olacaktır.